~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Αναλόγιον, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, τχ. 2 (2002), 176 σ..

            Το 2^ο τεύχος του περιοδικού Αναλόγιον είναι αφιερωμένο στο πρόσωπο και το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Στο τεύχος δημοσιεύονται 14 άρθρα που αφορούν το αφιέρωμα και 1 θεολογικό δοκίμιο που δεν σχετίζεται με αυτό. Στην αρχή προτάσσεται προλογικό σημείωμα της σύνταξης του Αναλογίου.

            Το 1^ο άρθρο του τεύχους προέρχεται από την γραφίδα του Α. Παπαδιαμάντη. Σε αυτό καλεί τους συγχρόνούς του νεοέλληνες να εγκαταλείψουν την αρχαιολατρία και να συνδεθούν ιστορικά με την αρχαία Ελλάδα μέσα από το σώμα της Εκκλησίας.

            Ο Ν. Τριανταφυλλόπουλος εξετάζει τις επικρίσεις των ελλήνων αρχαιολογού-ντων λογίων του 19^ου αι. εναντίον του Α. Παπαδιαμάντη και του Α. Μωραϊτίδη που υποστήριζαν την συνέχεια της αρχαιοελληνικής παράδοσης μέσω των βυζαντινών.

            Ο Δ. Μαυρόπουλος παρουσιάζει το βαθύ εκκλησιαστικό ήθος και χαρακτήρα της ζωής και του έργου του Α. Παπαδιαμάντη, αντικρούοντας τον αποδιδόμενο σε αυτόν χαρακτηρισμό ως θρησκευτικού τύπου άνθρωπο και συγγραφέα.

            Ο Α. Κεσελόπουλος σκιαγραφεί τις ψαλτικές ικανότητες και τις γνώσεις στο εκκλησιαστικό λειτουργικό τυπικό του Α. Παπαδιαμάντη, αλλά και την βίωσή τους ως λειτουργικό ήθος στην καθημερινή ζωή και το συγγραφικό έργο του.

            Ο Α. Μαντάς αναφέρεται στην προσήλωση και την εμμονή του Α. Παπαδιαμάντη στην εκκλησιαστική βυζαντινή μονοφωνική μουσική και αναλύει τις αιτίες και του λόγους αυτής της στάσης του.

            Ο Σ. Παπαθανασίου διερευνά την αρχή της δημιουργίας του έργου του Α. Παπαδιαμάντη, επικεντρώνοντας την προσοχή του στο θέμα της σχέσης των λογοτεχνικών ηρώων του με τον θάνατο και με το καλό και το κακό.

            Ο Κ. Χαραλαμπίδης αναγνωρίζει στο παπαδιαμαντικό έργο την πλατύτερη εποπτεία ολόκληρου του κόσμου που συστενάζει με τον άνθρωπο και την ανάλυση της πραγματική υπάρξεως της ανθρώπινης υποστάσεως.

            Ο Σ. Γουνελάς εξετάζει την λειτουργία της ποίησης ως ιερής τέχνης στο έργο του Α. Παπαδιαμάντη.

            Ο Α. Κοσματόπουλος τονίζοντας την συνείδηση που είχε ο Παπαδιαμάντης για την διχασμό της σύγχρονής του νεοελληνικής κοινωνίας παρουσιάζει το ερωτικό όραμα που είχε για έναν αναστημένο κόσμο.

            Η Ν. Κεσμέτη κάνει λόγο για τα οντολογικά αινίγματα μπροστά στα οποία μας φέρνει ο Παπαδιαμάντης και τις απαντήσεις που δίνει ο ίδιος μέσα από την ύπαρξη και την αγωνία των ηρώων του.

            Ο Σ. Ζουμπουλάκης προχωρεί σε μια ανάγνωση της Φόνισσας επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του σε ένα ηθικό κεντρικό πρόβλημα της ηθικής σκέψης, το πρόβλημα του κακού, το οποίο στο συγκεκριμένο έργο εντοπίζεται στην απώλεια του ήθους της μετάνοιας.

            Ο Δ. Κοσμόπουλος περιγράφει την στάση και τις θέσεις του Α. Παπαδιαμάντη απέναντι στη διαμορφούμενη τότε εθνική ιδεολογία της νεοελληνικής κοινωνίας και τον επίσημο φορέα της, το νεοελληνικό Κράτος.

            Ο Σ. Μολίνος αναφέρεται στον ψυχικό πόνο των παπαδιαμαντικών ηρώων, όπως αυτός εκφράζεται στα μερακλίδικα δίστιχα-τραγούδια που συναντώνται διάσπαρτα σε ολόκληρο το έργο του σκιαθίτη συγγραφέα.

            Ο Κ. Παπαγιώργης στη συνέντευξή του σχολιάζει και κρίνει την επικαιρότητα, τα προβλήματα και το περιεχόμενο των παπαδιαμαντικών σπουδών.

            Το θεολογικό δοκίμιο του Κ. Σακατζιάδη αποτελεί παρουσίαση μιας βασικής κατηγορίας στη θεολογική σκέψη του Ν. Νησιώτη, της «εκκλησιολογικής κοσμολογί-ας» ως τρόπο νοηματοδότησης της σχέσης της Εκκλησίας με τον κόσμο.

Αναλόγιον, Ορθοδοξία και λαϊκή παράδοση, τχ. 3 (2002), σσ. 163.

         Το 3^ο τχ. του περιοδικού Αναλόγιον, τριμηνιαίας έκδοσης της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, έχει ως κύριο θέμα τη σχέση και όσμωση μεταξύ Ορθοδοξίας και λαϊκής παράδοσης. Στο προλογικό σημείωμα παρέχεται ένας εισαγωγικός προβληματισμός στο αφιέρωμα του τεύχους, το οποίο κοσμείται εικαστικά με έργα του Χρήστου Μποκόρου.

Αναδημοσιεύεται αρχικά ένα σύντομο κείμενο του Δημήτρη Πικιώνη με τίτλο «Παράδοση και Αρχιτεκτονική. Το πνεύμα της Παράδοσης». Ο Νίκος Ματσούκας, στο κείμενο «Το ζωντανό και δημιουργικό πνεύμα της Ορθοδοξίας», αναδεικνύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της εκκλησιαστικής παραδόσεως στη ζωντανή συνέχεια του τρόπου ζωής μιας κοινότητας που φανερώνεται από τις καλλιτεχνικές δημιουργίες ως την διανόηση με αδιάσπαστο και λειτουργικό τρόπο. Ασκεί επίσης κριτική σε ακραίους οπαδούς του Διαφωτισμού και του «ελληνισμού».

Ο Γιώργος Φουστέρης με τη σειρά του προτείνει μια «εσχατολογική ανάγνωση της παράδοσης» στο κείμενό του «Από τη μνήμη στην προσδοκία». Εντοπίζει μια ιδεολογική εξιδανίκευση του παρελθόντος στην σύγχρονη μόδα και εμμονή με το «παραδοσιακό», ακυρώνοντας τον εσχατολογικό δυναμισμό και την οικουμενική προοπτική της εκκλησιαστικής ζωής. Συνιστά απελευθέρωση από κινδυνολογίες και φοβίες, αυτοκριτική και μετάνοια, εμβαπτισμό στο κενωτικό ήθος της ευχαριστιακής ζωής.

Στο δοκίμιο με τίτλο «Από την πόλη στην Εκκλησία» ο Βασίλης Ξυδιάς εξιστορεί την υπέρβαση της αγελαίας φυλετικής κοινωνικότητας των δεσμών αίματος στις παραδοσιακές κοινωνίες από τον ελληνικό πολιτισμό, τόσο τον αρχαίο με την πόλη όσο και τον μεσαιωνικό χριστιανικό ελληνισμό με την Εκκλησία.

Παραδόσεις αναφορικά με τους αγίους Διονύσιο τον εν Ολύμπω και Νικάνορα εκ δυτικής Μακεδονίας εξετάζει η Ευαγγελία Αμοιρίδου στο άρθρο της «Παράδοση, ή το πραγματικό και η υπέρβασή του», ενώ ο π. Δημήτριος Χαρισίου, εκθέτοντας «λαϊκές παραδόσεις στο κοιμητήριο της πόλης (Κοζάνη)», αναδεικνύει την «παράδοση της Εκκλησίας για τη ζωή και το θάνατο». Επίσης, ο Ν.Κ. Μουτσόπουλος εξιστορεί τα του βίου του οσίου Γερμανού της μονής Εικοσιφοινίσσης του Παγγαίου και τα αρχαιολογικά στοιχεία του τάφου του.

Ιχνογραφώντας την εκπαιδευτική ιστορία του δυτικομακεδονικού ελληνισμού ο Αναστάσιος Δάρδας συμπεραίνει την ενεργό ανάμιξη της Ορθοδοξίας στην πνευματική παράδοση και στην κοινωνική δυναμική. Από την πλευρά της η Ζωή Γοδόση, στη μελέτη «Με αφορμή τις τοιχογραφίες του Ιερού Ναού του Ιωάννη του Προδρόμου στη Σιάτιστα», οδηγείται στη διαπίστωση του μη στατικού χαρακτήρα του παραδοσιακού πολιτισμού, ακόμη και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους.

«Η λαϊκή παράδοση της Ορθοδοξίας» είναι το θέμα της συνέντευξης που πήρε ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Θεόφιλος Αμπατζίδης από τον Νίκο Ζία, ενώ ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος Γεωργακόπουλος, στο άρθρο του «Ισλάμ και φονταμενταλισμός. Ορθοδοξία και παγκοσμιοποίηση», οριοθετεί τις θεολογικές παραμέτρους αντιμετώπισης των προκλήσεων που τίθενται ενώπιον της Ορθοδοξίας από τα νεωτερικά φαινόμενα της παγκοσμιοποίησης και του φονταμενταλισμού, καθώς και την ανάγκη για συνάντηση και διάλογο με τις άλλες θρησκείες και δη το Ισλάμ.

Σε μια λειτουργική και εκκλησιολογική μελέτη ο Νέναντ Μιλόσεβιτς ερευνά ιστορικά και θεολογικά τον «ευχαριστιακό χαρακτήρα των περί των κεκοιμημένων ακολουθιών», και τονίζει τον προετοιμαστικό και αδιάσπαστο από τη Θεία Ευχαριστία χαρακτήρα των ακολουθιών της κηδείας και των μνημοσύνων.

Το περιοδικό συμπληρώνεται από τη συνήθη ύλη, Συναξάριον, Ιδιόμελα και Βιβλιοστάσιον.

Αναλόγιον, Εκκλησία και Εκκοσμίκευση, τχ. 4 (2003), σσ. 171.

         Το 4^ο τχ. του περιοδικού Αναλόγιον, τριμηνιαίας έκδοσης της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, έχει ως κύριο θέμα τις καταγωγικές προϋποθέσεις της εκκοσμίκευσης ως αλλοτρίωσης του εκκλησιαστικού οράματος της Βασιλείας. Στο προλογικό σημείωμα παρέχεται ένας εισαγωγικός προβληματισμός στο αφιέρωμα του τεύχους, το οποίο κοσμείται εικαστικά με έργα του Θεοχάρη Μορέ.

Σε ένα ευσύνοπτο κείμενο, «Εκ του κόσμου / ουκ εκ του κόσμου», ο Χρήστος Γιανναράς οριοθετεί την Εκκλησία ως ελευθερία από τη φύση, αγαπητική εμπιστοσύνη αυτοπαράδοση, ενώ τα αντίθετα, υποταγή στη φυσική αναγκαιότητα, απαίτηση αυθυπαρξίας και ορμή αυτασφάλισης, σηματοδοτούν την εκκοσμίκευση.

Ο π. Φιλόθεος Φάρος θεωρεί ως συμπτωματολογία εκκοσμίκευσης της Εκκλησίας το εξουσιαστικό φαινόμενο, τον δικανισμό και τον ευσεβισμό, την απουσία αγάπης και ελευθερίας, η οποία συμπτωματολογία αφορά τους ίδιους τους «Χριστιανούς» και δη τους «Χριστιανούς ποιμένες».

Αγχιβασία υπό το διπλό κίνδυνο της «δεξιάς» και της «αριστερής» εκκοσμίκευσης θεωρεί το αυθεντικό εκκλησιαστικό γεγονός ο π. Βασίλειος Θερμός. Αριστερή εκκοσμίκευση υπάρχει όταν χάνεται το ασκητικό ήθος και η εσχατολογική εγρήγορση ενώπιον του κόσμου, ενώ δεξιά ή «ευσεβής» εκκοσμίκευση εμφανίζεται όταν η παραδοσιαρχία επιβάλλει την ανελεύθερη τήρηση των σημαινόντων εν αγνοία του βάθους των σημαινομένων του εκκλησιαστικού γεγονότος.

Τους εκκοσμικευτικούς κινδύνους για τον ορθόδοξο μοναχισμό εξετάζει ο μοναχός Μωυσής Αγιορείτης, ενώ ο π. Αδαμάντιος Αυγουστίδης συζητά το θέμα «εκκοσμίκευση και συντηρητισμός». Ο Θανάσης Ν. Παπαθανασίου στο δοκίμιό του, με αφορμή τον πειρασμό του Πέτρου κατά τη Μεταμόρφωση, «καλόν εστιν ημάς ώδε είναι», εστιάζει στην άρνηση της εσχατολογικής ιεραποστολικής οδοιπορίας της Εκκλησίας ως μια «ιδιαίτερη περίπτωση εκκοσμίκευσης». Την διαφορά της Εκκλησίας από την θρησκεία και της αγιότητας από τη θρησκευτικότητα με μέτρο και κριτήριο την εσχατολογία εξάλλου πραγματεύεται ο π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, με σκοπό να διαλευκάνει τον εκκοσμικευτικό κίνδυνο.

Με αφορμή το έργο του φιλοσόφου LudvigFeuerbach, ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος διερευνά σύγχρονες απόπειρες της δυτικής πνευματικής ιστορίας να απεμπλακεί από την οντολογία και την ιστορία της Ισχύος ως θετικές πλευρές για έναρξη διαλόγου με την ορθόδοξη θεολογία.

Στο άρθρο του «Εκκλησία και Δίκαιο σε μια εκκοσμικευμένη κοινωνία» ο Πάνος Νικολόπουλος, μετά από μια σύντομη ιστορική αναδρομή και μια εξέταση των παρόντων προβλημάτων στις σχέσεις της Εκκλησίας με το Κράτος και ιδιαίτερα με τθέματα που άπτονται του Δικαίου, καταθέτει προτάσεις μιας εναλλακτικής ποιμαντικής τακτικής προς αποφυγήν των εκκοσμικευτικών παγίδων στη συνάντηση της Εκκλησίας με τη σφαίρα του Δικαίου.

Συνέντευξη με θέμα «Εκκοσμίκευση και εν-χρίστωση της Εκκλησίας» πήρε ο αρχισυντάκτης του περιοδικού Θεόφιλος Αμπατζίδης από τον Αρχιμ. Αρσένιο Μέσκο, ο οποίος τονίζει ότι η Εκκλησία οδηγείται στο περιθώριο της ζωής καθώς απώλεσε προοδευτικά το δυναμισμό της και απολίθωσε τη ζωντανή της παράδοση, ενώ ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, στην ενότητα των θεολογικών δοκιμίων, πραγματεύεται ιστορικά και θεολογικά την ανάπτυξη της φεμινιστικής θεολογίας και το ζήτημα της χειροτονίας των γυναικών σε ορθοδοξία και δύση, μεμφόμενος την εισαγωγή κοινωνιολογικών ζητημάτων στην εκκλησιολογία ως άλλη μια εκκοσμικευτική τάση.

Το περιοδικό συμπληρώνεται από τη συνήθη ύλη, Ανθολόγιο ποιητών, Συναξάριον, Ιδιόμελα, Σχόλια επίκαιρα και ανεπίκαιρα και Βιβλιοστάσιον.