~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύνορο, Έρως και Γάμος, τχ. 34 (1965), σσ. 85 (85-170)

Το αφιέρωμα στον έρωτα και τον γάμο του Συνόρου ανοίγει το δοκίμιο του Τ. Ζαννή με τον τίτλο «Το μυστήριον τούτο μέγα εστι: σχόλιο στην ιερολογία του γάμου». Όπως δηλώνεται και στον τίτλο του δοκιμίου γίνεται μια ιστορική παρουσίαση της ιερολογίας και μια βήμα προς βήμα ερμηνεία της με οδηγό το ευχολόγιο. Στην συνέχεια του αφιερώματος έρχεται ένα σημείωμα - ελεύθερος σχολιασμός του ποιητή Ν.Δ. Καρούζου στο Εφεσίους ε΄ 20-33. Στο ποιητικό του σημείωμα ο Καρούζος προτείνει το «πνευματικώς ακούειν» για την προσέγγιση υψηλών εννοιών όπως στο κείμενο του Παύλου στο οποίο πρωταγωνιστούν η αγάπη και η θυσία αλλά και στην υψηλή τέχνη όπως π.χ. στο έργο του Bach.

Ο Δ. Χίος μας δίνει το τρίτο δοκίμιο «Το μυστήριον του ανδρός και της γυναικός», μια ερμηνεία με βάση την βιβλική και πατερική θεολογία στο πρόβλημα της διαίρεσης της ανθρωπότητας σε φύλα. Ο Χίος διαπιστώνει την διαίρεση ως προϋπόθεση ελευθερίας για το ανθρώπινο όν το οποίο ελεύθερα αναπτύσει σχέση με το άλλο φύλο και με τον ίδιο τον Θεό αλλά και βλέπει την αγάπη του άνδρα προς την γυναίκα ως εικόνα της αγαπητικής σχέσης του δημιουργού Θεού με την ανθρωπότητα.

Το τέταρτο δοκίμιο « Έρως και αγαμία: το δράμα ενός ανέραστου χριστιανισμού» υπογράφει ο Χ. Γιανναράς. Διακρίνει ανάμεσα στην παρθενία ως παράλληλης οδού με τον γάμο μιας και τα δύο ξεκινούν από τον θείο έρωτα και την αγαμία ως συνέπεια μιας «αφιέρωσης» στον Θεό με σκοπό την επίτευξη ενός έργου όπως αυτό συνηθίζεται στην δυτική χριστιανική παράδοση. Αυτό το θέμα απασχόλησε την ελληνική πραγματικότητα εξ αιτίας της διάδοσης που γνώρισαν οι εκκλησιαστικές οργανώσεις και αντιμετωπίζεται ορθοδόξως από τον συγγραφέα σε αυτό το δοκίμιο που εστιάζει στον έρωτα ως προυπόθεση συνάντησης των ανθρώπων μεταξύ τους (κοινωνικό έργο) και με τον Θεό.

Ένα απόσπασμα με τον τίτλο «Η μυστική επεξεργασία του ερωτικού στοιχείου στο θέατρο του Κλωντέλ» του Τ. Κ. Παπατσώνη από το δοκίμιό του «Εκ Βοσόρ: όπερ εστι της σαρκός» συνεχίζει το αφιέρωμα. Σε αυτό ο Παπατσώνης αναζητεί τις αιτίες παραθεώρησης του βαθύτερου, θεολογικού περιεχομένου του έργου του μεγάλου συγγραφέα. Ο Παπατσώνης διαπιστώνοντας πως στην Ελλάδα υπάρχει μια δυσκολία αποδοχής της δυτικής μυστικής θεολογίας αναζητεί την παρουσία της σε τρία θεατρικά του Κλωντέλ πιστεύοντας πως αυτός ξεπερνά τους μεγάλους δυτικούς μυστικούς.

Ο Δ. Κωνσταντίνου- Χριστοδούλου επιμελείται την απόδοση μιας σύνοψης του έργου του ρώσου φιλοσόφου Β. Σολοβιώφ  «Το νόημα του έρωτος» στο οποίο η αγάπη προβάλλεται ως αντίβαρο του εγωισμού και της ατομικότητας και αποσυνδέεται η σεξουαλικότητα από την παιδοποιοία ενώ παράλληλα αναζητείται η δυνατότητα της αληθινής αγάπης που πρέπει να διακριθεί από τις εκπτώσεις της.

Ο Δ. Γ. Κουρτέσης επιλέγει στην συνέχεια του τεύχους σκέψεις του Ν. Α. Μπερντιάεφ για την σεξουαλικότητα, τον έρωτα και την αγάπη.

Ακολουθούν η δημοσίευση ποιημάτων των Μ. Μουντέ, Π. Αλεξάνδρου και Ε. Μάινα, των διηγημάτων «Στο πάρκο» του Τ. Ρωμανού και «Με τον ανελκυστήρα» της Κ. Χιωτέλλη. Τα σχόλια στα «Επίκαιρα», οι βιβλιοκρισίες και η κριτική του θεάτρου κλείνουν και αυτό το τεύχος του «Συνόρου»

Σύνορο, Η αθεΐα στον σύγχρονο κόσμο, τχ. 35 (1965), σσ. 74

Πέντε δοκίμια σχετικά με τον σύγχρονο αθεϊσμό δημοσιεύονται στο τεύχος αυτό του Συνόρου. Μερικές θεολογικές ρίζες του φαινομένου της σύγχρονης αθεΐας δηλαδή αλλοιώσεων του χριστιανισμού -και ειδικά την εμφάνισή του ως θρησκείας του νόμου και της τιμωρίας- οι οποίες ταυτίστηκαν με αυτόν στην συνείδηση αρκετών διανοουμένων και τους οδήγησαν μακριά από την πίστη αναζητεί ο OlivierClementστο δεύτερο μέρος υπό τον τίτλο «Ο αθεϊσμός, ένα μέσο εξαγνισμού;» του ειδικά γραμμένου για το περιοδικό δοκιμίου του «Το σύμπλεγμα του σαδιστή πατέρα».

Η Ντίνα Κουρούκλη στο δεύτερο δοκίμιο «Σύγχρονες απόψεις για τον αθεϊσμό» ασχολείται με τις αιτίες και φανερώσεις του σύγχρονου αθεϊσμού όπως της αδυναμίας ορθής κατανόησης της ρίζας (ουσίας) του θρησκευτικού φαινομένου, της αδιαφορίας του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στα θεμελιώδη ερωτήματα περί της ανθρώπινης ύπαρξης και η γενικότερη αντιμετώπισή της με μια χαρακτηριστική ελαφρότητα, της απογοήτευσης από την αλλοιωμένη θρησκευτικότητα που οδηγεί στην άρνηση και τον αγνωστικισμό (Sartre). Στο τέλος του εξαιρετικού δοκιμίου της η συγγραφέας εντοπίζει τη λύση στην προσωπική αναζήτηση και εύρεσης της αλήθειας από τον σύγχρονο άνθρωπο αντί της παθητικής προσμονής για αποδοχή του οποιουδήποτε «έξωθεν» προσφερόμενου, έστω και αληθινού λόγου περί αυτής.

Με την θεολογία της κολάσεως και την πτώση όπως φανερώνεται κυρίως στην σύγχρονη δυτική τέχνη ασχολείται στο τρίτο δοκίμιο του αφιερώματος ο Χρ. Γιανναράς. Η σύγχρονη τέχνη, ένας θρήνος της στέρησης του σύγχρονου ανθρώπου από την απουσία του Θεού αντιμετωπίζεται στο κείμενο αυτό ως θετικό σημείο σε σχέση με την χριστιανική ηθικολογία για μια νέα φανέρωση του προφητικού λόγου που βρίσκεται σε χρόνια κρίση.

Ο Π. Ευδοκίμωφ στο επόμενο δοκίμιο αποπειράται μια ανίχνευση της φιλοσοφικής αδυναμίας να ολοκληρώσει μια θεωρία της αθεΐας. Παρότι η φιλοσοφία αποτελεί τον χώρο γέννησης και έκφρασης του αθεϊστικού λόγου στην πραγματικότητα δεν τεκμηριώνει την άρνηση της πίστης στα πλαίσια ενός συγκεκριμένου συστήματος αλλά βασίζεται στην φιλοσοφική αντιμετώπιση κοινωνιολογικού χαρακτήρα φαινομένων που απέχουν πολύ από την αληθινή πίστη. Η έξοδος στον προβληματισμό του Ευδοκίμωφ πάνω στις αιτίες του σύγχρονου αθεϊσμού και του εδάφους στο οποίο στηρίζονται οι μορφές του συνοψίζονται στην φράση του « Ο μεγάλος κίνδυνος για τον χριστιανισμό σήμερα δεν προέρχεται ίσως από τον αθεϊσμό αλλά από την άγνοια, την αδιαφορία, την μετριότητα των χριστιανών».

Την αθεΐα ως ενδοεκκληστιαστικό ζήτημα, μιας και παρουσιάζεται εκεί που υποχωρεί και παραθεωρείται το εκκλησιαστικό κριτήριο της αλήθειας προς όφελος της «θρησκευτικότητας», εξετάζει στο σύντομο τελευταίο κείμενο του αφιερώματος ο ΜartinJordan. Συνοψίζει θα λέγαμε την θεώρηση της αθεΐας από το σύνολο των  δοκιμιογράφων του τεύχους οι οποίοι αναφέρονται στο φαινόμενο του σύγχρονου αθεϊσμού  ως αυτό να αποτελεί την αναγκαστική παρουσία ενός λόγου προκειμένου να καλυφθούν οι αδυναμίες μιας φιλοσοφικής παραδοχής στην ύπαρξη ενός θεού και της απουσίας των όρων θεωρίας του αποκαλυπτόμενου διαρκώς Θεού «εν εκκλησία».

Το τεύχος συμπληρώνουν, ένα ενδιαφέρον οδοιπορικό του Νίκου Ζία στους ναούς της Σερβίας τους οποίους εξετάζει από την άποψη της αρχιτεκτονικής και εικονογραφίας τους, δύο λογοτεχνικά σημειώματα της Ε. Δαμβουνέλη, ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του Φ. Κόντογλου με αφορμή την κοίμησή του (1965), δύο ποιήματα του νυν Αρχιεπισκόπου Αυστραλίας Στυλιανού Χαρκιανάκη και ένα διήγημα του Ματθ. Μουντέ. Η μόνιμη στήλη Σχόλια στην Επικαιρότητα με αναφορές σε νέες εκδόσεις, αλληλογραφία και σχολιασμό άρθρων παρελθόντων τευχών κλείνει το τεύχος.

Σύνορο, Εικόνα και εικονισμός, τχ. 36 (1965), σσ. 65

Το τεύχος αυτό εκτός του κύριου αφιερώματος στην εικόνα και τον εικονισμό το οποίο αναγγέλει στον τίτλο του περιλαμβάνει και ένα δεύτερο στην μνήμη των Φ. Κόντογλου, Τ.Σ. Έλιοτ, Κλωντέλ και Μπουμπέρ. Όσον αφορά στο κύριο αφιέρωμα έχουμε ως πρώτη η σύντομη ιστορική αναδρομή από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης έως και την εποχή της καθιέρωσης της απεικόνισης των ιερών προσώπων στον χριστιανικό κόσμο, του καθηγητή Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλου με τίτλο «Εικόνα».

Ο εικονολόγος και εικονογράφος Λ. Ουσπένσκι συνεχίζει το αφιέρωμα με το δοκίμιό του (ειδικώς γραμμένο για το Σύνορο) με τίτλο «Σκέψεις για το μέλλον της εικονογραφίας». Σε αυτό ο διαπρεπής καθηγητής διακρίνει την εκλησσιαστική ζωγραφική από τις άλλες μορφές εκκλησιαστικής τέχνης ως προς το ότι ο δογματικός χαρακτήρας της όπως αναδείχθηκε από την Ζ΄ Οικουμενική σύνοδο επιβάλλει την ιδιαίτερη τιμή της στο πλάι του Σταυρού και του Ευαγγελίου πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει π.χ. με την εκκλησιαστική ξυλογλυπτική ή χρυσοκεντιτική. Στην συνέχεια επιχειρηματολογεί υπέρ της χρήσης της «εικονογραφικής τεχνοτροπίας» όπως ονομάζει την βυζαντινή τεχνοτροπία ζωγραφικής από μέρους της ορθόδοξης εκκλησίας σε σχέση με την «τεχνοτροπία καλλιτεχνική ρεαλιστική» όπως αποκλαλεί την δυτική εικονογραφική παράδοση. Το κείμενο δεν διστάζει να αποδώσει μάλιστα σε μια παρακμή την συνύπαρξη μετά τον 18^ο αι. των δύο τεχνοτροπιών σε κάποιους ορθόδοξους ναούς.

Ο ζωγράφος Αλ. Κοντόπουλος συνεχίζει με το δοκίμιό του «Η σημασία της ποιητικής εικόνας» στο οποίο εξετάζει την αισθητική λειτουργία της Εικόνας και την θεωρεί ως εναρμονισμένη με την πιο υψηλή ποιητική δημιουργική ανάγκη του ανθρώπου.

Ο Χρ. Γιανναράς υπογράφει το τελευταίο δοκίμιο του αφιερώματος στην εικόνα στο οποίο ταυτίζει την άρνηση της εικόνας (του προσώπου), τους εικονοκλάστες, με τον ευσεβισμό και την συντηριτικότητα στον χριστιανισμό.

Τέσσερα ποιήματα του Ε. Μάινα και ένα του Μ. Μουντέ διακρίνουν το πρώτο μέρος του περιοδικού το αφιερωμένο στην εικόνα από το δεύτερο μέρος το αφιερωμένο στην μνήμη σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων. Ο Παπατσώνης αφιερώνει ένα κείμενό του στην ποίηση του Τ. Σ. Έλιοτ. Ο Ν. Καρούζος στην συνέχεια γράφει με αφορμή την κοίμηση του Φ. Κόντογλου το κείμενό του «Φ. Κόντογλου: ο ριζορθόδοξος» θεωρώντας πως ότι έκανε ο μεγάλος δημιουργός, συγγραφή, εικονογραφία, ποίηση κλπ. Φύτρωνε από την μεγάλη ρίζα που είχε μέσα του, την ορθοδοξία. Ο Γ. Θεοτοκάς στην συνέχεια γράφει για τον ποιητή Κλωντέλ και ο PeterLeviS. J. Για τον Έλιοτ το κείμενο «Ο θάνατος των ποιητών: μνήμη του Τ.Σ. Έλιοτ.

Ο Δ. Σταθόπουλος κάνει μια πολύ σύντομη αναφορά στον MartinBuber (Μπούμπερ), τον Ιουδαίο φιλόσοφο, θρησκειολόγο και κοινωνιολόγο.

Το τεύχος συμπληρώνουν τα αποσπάσματα από το βιβλίο του Βιργκίλ Γκεοργκίου «Από την εικοστή Πέμπτη ώρα στην ώρα της αιωνιότητος» και τα διηγήματα «Χρωματική Διαδρομή» της Καίτης Χιωτέλλη και «Γη» της Ν. Δ. Δημητριάδου.

Το τεύχος κλείνουν η στήλη Σχόλια στην επικαιρότητα και δύο βιβλιοκρισίες.