~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύνορο, τχ. 30 (1964), σσ. 128.

            Το 1^ο δοκίμιο του τεύχους του Τάσου Ζάννη είναι αφιερωμένο στις εννέα βιβλικές ωδές- αυτούσιους ύμνους ή κατανυκτικές προσευχές υψηλής λυρικής έξαρσης και θείας έμπνευσης.

            Το 2^ο δοκίμιο έρχεται από τη γραφίδα του Στέργιου Βίττη και αφορά στη συνεχή πάλη του σουηδού λογοτέχνη PärLagerskvistμε τον εαυτό του και στη διαρκή και ασίγαστη αναζήτηση του Θεού.

            Το 3^ο δοκίμιο του ορθοδόξου θεολόγου VladimirLossky αναφέρεται στη σχέση ανθρώπου και Εκκλησίας ξεκινώντας από την ερμηνεία της  έννοιας της καθολικότητας, ουσιώδους ιδιότητας που ανήκει από την αρχή στην Εκκλησία και μέσω αυτής, στη διερεύνηση της έννοιας του προσώπου.

            Στο 4^ο δοκίμιο, ο Νίκος Ζίας επιχειρεί έναν απολογισμό της μεγάλης Βυζαντινής Έκθεσης του Ζαππείου εστιάζοντας πέρα από το καλλιτεχνικό, στο πνευματικό ή θεολογικό μήνυμα της έκθεσης.

            Στο επόμενο κείμενο του S. T. Eliot, σε μετάφραση της Ελένης Τσιγκρή, γίνεται λόγος για το διανοητικό και το συναισθηματικό τρόπο προσέγγισης του Χριστιανισμού, καθώς και την ανάγκη πνευματικής καλλιέργειας των ανθρώπων στο άμεσο μέλλον, με την ταυτόχρονη απόπειρα ορισμού της, την προβολή της οικογένειας ως του πρωταρχικού μέσου της και τον τονισμό της συμφωνίας της με τη φύση.

            Στην ενότητα που ακολουθεί, ο Σώτος Χονδρόπουλος παραθέτει το διήγημά του «Ψηλά στο Χωριό». Στη συνέχεια, παρατίθεται το διήγημα «Ευχάριστο περιβάλλον» της Καίτης Χιωτέλλη. Η ενότητα ολοκληρώνεται με το κείμενο του Χρήστου Γιανναρά «Νήφωνας ο κελλιώτης, ανώνυμο συναξάρι» και το «ημερολόγιο ενός παπά του χωριού» του GeorgeBernanos, σε μετάφραση Ελευθερίου Μάινα.

            Στην ενότητα «Ποίηση» φιλοξενούνται τα ποιήματα «Προσευχή» και «Ελληνικό Καλοκαίρι» του Άγγελου Παρθένη, τα ποιήματα «Γένεσις», «το πουλί», «παράπονο», «λόγια των βοσκών» του Τάσου Ρωμανού, καθώς και το ποίημα «το τροχόσπιτο» του Ματθαίου Γ. Μουντέ. Η ενότητα ολοκληρώνεται με το «Σ΄αγάπησα τόσο πολύ φίλε…» του Αντρέα Αγγελάκη.

            Στη μόνιμη ενημερωτική στήλη «Σχόλια στην επικαιρότητα» γίνεται λόγος για την αναιμική παρουσία της Θεολογίας στην πνευματική ζωή του τόπου και στην προσπάθεια μαθητείας στις συγκεκριμένες διατυπώσεις που βρήκε ο ζωντανός λόγος της Θεολογίας στην Παράδοση, μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Σύνορο.

Σύνορο, Ορθοδοξία και Μαρξισμός, τχ. 31 (1964), σσ. 88 (127-215)

Το τεύχος αυτό του Συνόρου προσεγγίζει δημοσιεύοντας 4 σχετικά δοκίμια το θέμα Ορθοδοξία και Μαρξισμός. Ο Δημ. Κουρτέσης στο εισαγωγικό του σημείωμα ξεκινώντας από την παραδοχή της σχέσης μεταξύ της πίστης και της οικονομικής δραστηριότητας του ανθρώπου, , διαπιστώνει πως στην ιστορία της εκκλησίας υπήρξαν περίοδοι που η σημαντικότατη αυτή σχέση υποτιμήθηκε.  Η παραγνώριση της υλικής υπόστασης του ανθρώπου άρχισε να ανατρέπεται καθώς ο Μαρξισμός, ήλθε να υπενθυμίσει στους χριστιανούς πως ο άνθρωπος έχει και υλική υπόσταση. Ο χριστιανισμός χωρίς να αποδέχεται εχθρούς αναζητεί τα θετικά στοιχεία σε κάθε φαινόμενο. Στην προοπτική αυτή κινούνται και τα δημοσιεύματα αυτού του τεύχους.

Ο καθ. (του ΑΠΘ τότε) Σάββας Αγουρίδης γράφει το πρώτο δοκίμιο με τίτλο «Η μαρξιστική ανθρωπολογία από χριστιανική σκοπιά».Σ’ αυτό εντοπίζει τις ρίζες της μαρξιστικής ανθρωπολογίας που ταυτίζουν τον άνθρωπο με την ιστορία -περισσότερο από ότι στον Έγελο-  μεταξύ των απόψεων του Feuerbachκαι του Stirner και παρακολουθεί τις μαρξιστικές ιδέες για την προοπτική του ανθρώπου να προοδεύει εν μέσω κοινονικοοικονομικών αλλαγών στην ιστορία και να πορεύεται από την ανάγκη στην ελευθερία με την διατήρηση της ιδιαιτερότητάς του στο συλλογικό καλό στα πλαίσια μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αυτή η μαρξιστική εσχατολογική ανθρωπολογία παρουσιάζει εντυπωσιακές ομοιότητες αλλά και διαφορές με τον χριστιανισμό τις οποίες ο συγγραφέας καταγράφει στο κείμενό του.

Στο δεύτερο δοκίμιο με τίτλο «Ιστορία μαρξιστική και ιστορία μυστηριακή» ο JeanDaniélouεξετάζει την κοινή μεταξύ χριστιανισμού και μαρξισμού θέαση του κόσμου ως ιστορίας και του σκοπού της ως της επίτευξης της ελευθερίας του ανθρώπου που διαφοροποιείται ως προς το ότι στον χριστιανισμό η ελευθερία έρχεται στον άνθρωπο μέσω της θέωσής του που επιτυγχάνεται με την μυστηριακή ζωή εν εκκλησία ενώ στον μαρξισμό με την ελευθερία από την οικονομική δουλεία και την καπιταλιστική αλλοτρίωση.

Τρίτο μας προσφέρεται το θεμελιώδες δοκίμιο του S. Bulgakoff«Ορθοδοξία και οικονομική ζωή», όπου παρουσιάζονται τα γνωρίσματα του ορθόδοξου οικονομικού ανθρώπου περνώντας από μια εξέταση των οικονομικών χαρακτηριστικών του χριστιανισμού και της ορθοδοξίας .

Το αφιέρωμα κλείνει με το δοκίμιο της Καίτης Χιωτέλλη «Η εκκλησία και τα βιοτικά», όπου γίνεται μια καταγραφή των ευχών με τις οποίες η εκκλησία επικουρεί αιτούμενη την θεία ενίσχυση τις ανθρώπινες ανάγκες.

Εκτός αφιερώματος δημοσιεύονται ακόμη στο τεύχος αυτό το δοκίμιο του Στ. Βίττη «Η πάλη με την αμφιβολία στον Πέρ Λάγκερκβιστ» όπου ο συγγραφέας εξετάζει το εγώ ως αιτία της αδυναμίας του συγγραφέα να συναντήσει τον Θεό και το διήγημα της Ελένης Καριτά «Το Τρισαί». Ακόμη ένα «Ταξιδιωτικό» με θέμα το Σινά και τον υπότιτλο «έρημος» του Χρήστου Γιανναρά, δύο μικρά διηγήματα της Ελένης Δαμβουνέλλη, με τους τίτλους «Ο πλησίον και ημερομηνία θανάτου» και πέντε ποιήματα του Ελ. Μάινα από την συλλογή του «Ο Ερημίτης». 

Το τεύχος κλείνει η μόνιμη ενημερωτική στήλη «Επίκαιρα» με αναφορές στο κυπριακό πρόβλημα κατά την περίοδο εκείνη, βιβλιοκρισία στο «Οι ασθενείς και οδοιπόροι» του Γ. Θεοτοκά και επιστολές αναγνωστών.

Σύνορο, Η ορθόδοξη σκέψη για την μοντέρνα τέχνη, τχ. 31 (1964), σσ. 88 (127-215)

Αυτό το τεύχος του Συνόρου αφιερώνει τα 4 αφιερωματικά του δοκίμια στην εξέταση της σημασίας και των δυνατοτήτων της σύγχρονης τέχνης υπό το πρίσμα της ορθόδοξης παράδοσης. Το αφιέρωμα ανοίγει με το κείμενο του Κωστή Γκάρτζου «Σύγχρονη αρχιτεκτονική και ορθοδοξία» στο οποίο τίθενται προβληματισμοί που αφορούν στην σύγχρονη ναοδομία. Ο Γκάρτζος αφού αναφερθεί στην ιστορική εξέλιξη του χριστιανικού ναού η οποία πέτυχε να εκφράσει με την εκμετάλλευση των εκάστοτε υλικών και τεχνικών ανά εποχή την λατρευτική λειτουργία του κτίσματος ασκεί κριτική στην αβασάνιστη χρήση των νέων υλικών   ως αντικατάσταση των παλαιοτέρων τα οποία έχοντας διαφορετικές δυνατότητες και αισθητική έδωσαν με την λάθος χρήση τους αντιαισθητικά και άσχετα με την θεολογική ταυτότητά τους κτίσματα. Η άποψη του συγγραφέα είναι πως η μελέτη των νέων υλικών και των δυνατοτήτων τους και η σωστή χρήση τους μπορεί να αποδώσει νέες μορφές στην ναοδομία που θα βρίσκονται στα πλαίσια της ζωντανής λατρευτικής ορθόδοξης παράδοσης.

Ο PaulEvdokimovείναι ο συγγραφέας του δεύτερου δοκιμίου με τον τίτλο «Η σύγχρονη τέχνη ή η αχρήστευση της σοφίας» το οποίο αναφέρεται στην σταδιακή αποιεροποίηση της εκκλησιαστικής αλλά και κοσμικής εικονογραφικής τέχνης στην Δύση αρχικά μετά τον 13^ο μ.Χ. αιώνα αλλά και στην αδυναμία δημιουργικής εξέλιξής της στην Ανατολή όπου ο μιμητισμός των παλαιοτέρων και η αντιγραφή απέτυχε να συνδέσει το σύγχρονο και τις απαιτήσεις του με το Ιερό.

Το τρίτο δοκίμιο του αφιερώματος με τον τίτλο «Η μοντέρνα τέχνη στον λειτουργικό χώρο» υπογράφει ο Χ. Γιανναράς ο οποίος διακρίνει την «θρησκευτική» τέχνη της χριστιανικής Δύσης απο την «θεολογική» τέχνη της Ανατολής. Ο συγγραφέας αναγνωρίζοντας την μοντέρνα τέχνη της Δύσης ως μια προσπάθεια αντίστασης στον θρησκευτικό κονφορμισμό επισημαίνει ωστόσω την αδυναμία της να ξεφύγει από το προσωπικό πεδίο και να προσχωρήσει στο εκκλησιαστικό. Προτείνει την παραμονή στην βυζαντινή παράδοση εως ότου η σύγχρονη τέχνη ζυμωθεί με την εκκλησιαστική εμπειρία και αποδώσει αποδεκτό αποτέλεσμα.

Ο Νίκος Ζίας στο «Διάγραμμα ορολογίας της μοντέρνας τέχνης» που ακολουθεί επιχειρεί μια συνοπτική ενημερωτική περισσότερο και λιγότερο κριτική αναφορά στα κυριώτερα ρεύματα της λεγόμενης μοντέρνας τέχνης (ιμπρεσιονισμό, εξπρεσιονισμό κλπ.).

Στο τεύχος δημοσιεύονται τα διηγήματα «Παραμύθι ‘64» του Δ. Κωνσταντίνου – Χριστοδούλου, το χριστουγεννιάτικο «και εγένετο εσπέρα και εγένετο πρωί…» του HeinriechBöllσε μετάφραση Τάσου Ρωμανού και «Το σπίτι» της Α. Κωστάκου – Αρβανίτη. Η Καίτη Χιωτέλλη στις επόμενες σελίδες τις αφιερωμένες στην ποίηση αποδίδει στην νεοελληνική ύμνους των Χριστουγέννων ενώ δημοσιεύονται ακόμη ποιήματα των Αντρέα Αγγελάκη και Νίκου Δ. Τριανταφυλλόπουλου καθώς και τέσσερα ποιήματα του Π.Β. Πάσχου.

Στην μόνιμη ενημερωτική στήλη «Επίκαιρα» (σσ. 268-277) γίνεται κριτική στην απουσία θεολογικού λόγου από τους εκκλησιαστικούς άνδρες της εποχής (μέλη της Ι. Συνόδου), παρουσιάσεις νέων εκδόσεων και κριτική επιλεγμένων θεατρικών παραστάσεων.