~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Κληρονομία, τόμ. 1, τεύχ. Β’, Ιούλιος 1969, σσ. 431

Το δεύτερο τεύχος του Περιοδικού Κληρονομία, του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών (Θεσσαλονίκη), περιλαμβάνει οκτώ (8) Μελέτες, Βιβλιοκρισίες και Χρονικά.

Ο W. Schneemelcher, παρουσιάζει (γερμανιστί) τις ορθόδοξες και ευαγγελικές απόψεις για την πατερική παράδοση, μέσα από τις επιστολές λουθηρανών θεολόγων της Τυβίγγης και του Πατριάρχου Κων/λεως Ιερεμίου Β’. Η Ορθόδοξη διδασκαλία βλέπει ότι η πατερική Παράδοση δεν αποτελεί ιστορική κληρονομιά του παρελθόντος αλλά τμήμα της ενέργειας του Αγίου Πνεύματος ενεργών εν τη Εκκλησία. Στην λουθηρανή Μεταρρύθμιση το πρόβλημα της Παράδοσης βασίζεται στην προσπάθεια αντιμετώπισης της νόθας παράδοσης της ρωμαϊκής Εκκλησίας της εποχής.

Ο Γ. Μαντζαρίδης εξετάζει τις ηθικές διαστάσεις του τριαδικού δόγματος. Το δόγμα αυτό αποτελεί, πέρα από μία δογματική διδασκαλία, αποτελεί και τον σκοπό και την οντολογική σημασία για τη ζωή των πιστών. Με την εν Χριστώ ζωή οι πιστοί καλούνται να αγγίξουν ηθικά και να γευθούν στη ζωή τους το μυστήριο της αγαπητικής σχέσης των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος.

Ο Βασ. Ψευτογκάς ερευνά τη γνησιότητα σχετικού αποσπάσματος «περί πίστεως» του Μελίτωνος. Μετά από μια επισταμένη φιλολογική παρουσίαση του κειμένου καταλήγει ότι το απόσπασμα αυτό δεν ανήκει στον Ειρηναίο αλλά μέρος ολοκληρομένου έργου «περί της χριστολογικής πίστης» του Μελίτωνος.

Ο Δημ. Τσάμης προσπαθεί να ερευνήσει την περί μεσότητος διδασκαλία των καππαδόκων Πατέρων, και μάλιστα του αγίου Γρηγορίου Νύσσης, την οποία παρέλαβαν εκ της θύραθεν φιλοσοφίας. Στην χριστιανική αντίληψη περί της μεσότητος ή του μέτρου αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεολογίας της Εκκλησίας και της καθόλου ζωής του Χριστιανισμού.

Ο Θ. Ζήσης κάνει μια εκτενή μελέτη του θεσμού του γάμου με βάση τα σχετικά κείμενα του ιερού Χρυσοστόμου. Εξετάζει τους σκοπούς του γάμου και το γάμο σε σχέση με την παρθενία.

Ο Ευ. Χρυσός ερευνά (γερμανιστί) τα έργα του Επισκόπου Ερμιανής Φακούνδου, ένας από τους σπουδαιότερους αφρικανούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς του στ’ αιώνα, ο οποίος υπήρξε πολέμιος της εκκλησιαστικής πολιτικής του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Μέσα από την μελέτη των έργων καταδεικνύεται η πίστις στην αυθεντία των οικουμενικών και άλλων συνόδων και αναγνώριζε άλλες εκκλησιαστικές αυθεντίες μόνον εάν τηρούσαν την διδασκαλία εκείνων.  

Ο Βασ. Τατάκης μελετά τη ζωή και το έργο του ησυχαστή Νικηφόρου (13^ος αι.), ο οποίος θεωρείται ως ο συνεχιστής της ασκητικής «ησυχίας» από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες αλλά και ο προκάτοχος του ησυχασμού του αγίου Γρηγορίου Παλαμά (14^ος αιώνας).

Ο Παν. Χρήστου συνεχίζει τη μελέτη περί των ησυχαστών εξετάζοντας την ιδιαιτερότητα των εξ Ιωαννίνων ησυχαστών, οι οποίοι συνδέουν τον ησυχασμό με τις ανθρωπιστικές σπουδές.

Ακολουθούν πλούσιες βιβλιοκριτικές σε ελληνικά και ξένα θεολογικά βιβλία καθώς και το χρονικό για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα θεολογικά δρώμενα της εποχής στην Ελλάδα.   

Κληρονομία

            Το τεύχος αυτό του περιοδικού Κληρονομία περιλαμβάνει έξι (6) μελέτες, δώδεκα (12) παρουσιάσεις βιβλίων και τα Χρονικά της εποχής.

            Ο Β. Στογιάννος  εξετάζει την παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου με βάση την ελληνική πατερική παράδοση (ομιλητική και ερμηνευτική επεξεργασία της περικοπής). Οι πατέρες χρησιμοποιούν την περικοπή, όπως και κάθε άλλο στοιχείο της Αγίας Γραφής, χωρίς να αλλοιώνουν το περιεχόμενό τους. Εάν το κείμενο δεν προσφέρεται για να στηρίξουν την ομιλία τους χρησιμοποιούν άλλα χωρία, έστω και αν διαταράσσεται η δομή της ομιλίας. Ακόμη απουσιάζει η ηθικολογία και συνδέουν στενά την ηθική διαγωγή με την οντολογική μεταβολή της ανθρώπινης φύσης.

            Ο Ι. Καραβιδόπουλος παρουσιάζει (γερμανιστί) την περί αμαρτίας αντίληψη του αποστόλου Παύλου στην ελληνική πατερική σκέψη, επικεντρώνοντας την προσοχή του στα παρακάτω τέσσερα βασικά σημεία: α) Την κατάσταση της δουλείας που βρίσκεται ο άνθρωπος με την αμαρτία, β) Το αποτέλεσμα της φθοράς, της ασθένειας και του θανάτου που προξένησε η αμαρτία, γ)την αλλοτρίωση του ανθρώπου από τον Θεό και δ) την «εκ προαιρέσεως» αμαρτία του ανθρώπου.

            Ο Ν. Ματσούκας αναλύει σε βάθος το πρόβλημα της γνώσεως του Θεού μέσα από την πλατωνική, αριστοτελική και νεοπλατωνική φιλοσοφία. Στη συνέχεια μελετά την αποφατική μυστική θεολογία των πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Διονύσιος Αεροπαγίτης, Γρηγόριος Παλαμάς κ.ά.) και τις προεκτάσεις στην σύγχρονη κοινωνία, κυρίως αυτή της Δύσης.

            Ο Δ. Τσάμης αναφέρεται στο πρόβλημα της εν Χριστώ απολυτρώσεως με βάση την ποικιλία των ερμηνειών των πατέρων της Εκκλησίας (Ειρηναίος, Ωριγένης, Καππαδόκες κ.ά) λόγω της έλλειψης συγκεκριμένης διδασκαλίας στην Καινή Διαθήκη και την έλλειψη σχετικού δόγματος.

            Ο Χ. Κωνσταντινίδης διερευνά τα θετικά και τα αρνητικά σημεία του «περί της θείας αποκαλύψεως διάταγμα» της Β’ Βατικανικής Συνόδου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα το κείμενο παρά τα προβλήματα που μπορεί να έχει αποτελεί ένα πλούσιο οικουμενικό κείμενο που βοηθά στον θεολογικό διάλογο των δύο Εκκλησιών. 

            Ο Σ. Παπαδόπουλος κάνει μια κριτική του τετράτομου έργου του A. J. Festugière, για τον μοναχισμό του αρχαίου ανατολικού Χριστιανισμού. Ο μελετητής του παραπάνω έργου προβάλλει ως «ψευδεπιχειρήματα» πολλές νέες ιδέες για τον μοναχισμό που δεν ανταποκρίνονται στον ανατολικό μοναχισμό.

Ακολουθούν πλούσιο βιβλιογραφικά δελτία και το Χρονικό Περί του Οικουμενικού Πατριαρχείου από τον καθηγητή Ν. Ματσούκα.

Κληρονομία, τόμ. 2, τεύχ. B’, Ιούλιος 1970, σσ. 469

Το Τεύχος αυτό του Περιοδικού Κληρονομία περιλαμβάνει εννέα (9) επιστημονικές μελέτες.

OP. Eydokimov εξετάζει (γαλλιστί) τη διαλεκτική της ελευθερίας και της εξουσίας.

OBasilLaurdas μελετά (αγγλιστί) την τάξη των διανοουμένων, των λογίων και των κρατικών λειτουργών στη βυζαντινή κοινωνία, οι οποίοι υπηρέτησαν το κράτος με διάφορες ιδιότητες. Παρά την προσφορά τους προς το κράτος συχνά ήλθαν σε σύγκρουση με αυτό και υπέστησαν ποικίλους διωγμούς.

Ο Παν. Νέλλας ερευνά την έννοια του όρου «εικόνα», ο οποίος έχει ξεχωριστή θέση τόσο στην ελληνική φιλοσοφία όσο και στη βιβλική και πατερική θεολογία. Επικεντρώνει την προσοχή στη μελέτη της χριστολογικής ανθρωπολογίας η οποία βρίσκει την ουσία της στην λειτουργική και την ασκητική και ευχαριστιακή ζωή.

OK. Girardet κάνει μια έρευνα (γερμανστί) των όρων φιλόλογος και φιλοσοφείν στα πατερικά κείμενα του 3^ου, 4^ου, 5^ου αιώνα. Επικεντρώνει την προσοχή του στους συγγραφείς της Αλεξανδρινής Σχολής, οι οποίοι χρησιμοποιούν τους όρους αυτούς και εννοούν τον γνώστη και τον αναγνώστη της Αγίας Γραφής. 

Ο Αθ. Θεοχάρης εξετάζει το ρόλο που έπαιξε το απόσπασμα των Παρ. 8:22 στις χριστολογικές συγκρούσεις του 4^ου αιώνα.

OJ. Straub μελετά (γερμανιστί) την καταδίκη των Τριών Κεφαλαίων από τον Πάπα Βιγίλιο με την β’ επιστολή του προς τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ευτύχιο και με το β’ Constitutum. Στο τέλος του άρθρου υπάρχουν όλα τα κείμενα.

OJ. Schmithals κάνει (γερανιστί) σημαντικές παρατηρήσεις με διορθώσεις στα στοιχεία του A. Ehrhardγια τον Κώδικα Βλατάδων 54 (περιεχόμενο και όνομα).

Ακολουθούν πλούσιες βιβλιοκριτικές και τα Χρονικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου από τον Αρχ. Βαρθολομαίου Αρχοντώνη (νυν Οικουμενικό Πατριάρχη).