~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύναξη, Η θεολογία ως σπουδή και ως δημιουργία, τχ. 80 (2001), σσ. 135.

            To80^ο τεύχος της Σύναξης είναι ένα τεύχος ειδικά αφιερωμένο στη μνήμη του Π. Νέλλα, ιδρυτή του περιοδικού, με αφορμή την συμπλήρωση 15 χρόνων από την κοίμηση του και 20 χρόνων κυκλοφορίας του περιοδικού. Εξαιτίας αυτού η ύλη του περιοδικού είναι διαμορφωμένη με ιδιαίτερο τρόπο, δηλαδή δημοσιεύονται κείμενα μνήμης, κείμενα θεολογικής σπουδής, καθώς και δύο κείμενα του ίδιου του Π. Νέλλα.

             Στην αρχή του τεύχους δημοσιεύεται το υπόμνημα που είχε υποβάλει ο Π. Νέλλας ως υποψήφιος για πανεπιστημιακή θέση στη Θεολογική  Σχολή Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν τα κείμενα μνήμης. Το πρώτο κείμενο είναι του αρχιμανδρίτη Βασίλειου του Ιβηρίτη όπου  κατατίθεται η εμπειρία του αρχιμανδρίτη από την προσωπική του σχέση με τον Π. Νέλλα. Το δεύτερο ανήκει στον Ι. Λάππα, μέλος της πρώτης συντακτικής επιτροπής του περιοδικού, ο οποίος και περιγράφει την προσπάθεια τα χρόνια του ξεκινήματος της Σύναξης. Ακολουθεί μια μικρή αναφορά του Δ. Σκλήρη στον τρόπο λειτουργίας της συντακτικής σύναξης της Σύναξης και δύο κείμενα προσωπικών αναμνήσεων από στιγμές με τον Π. Νέλλα, το ένα κείμενο του Κ. Ζουράρη και το άλλο του Γ. Σούκη. Τέλος η ενότητα αυτή ολοκληρώνεται με δύο κείμενα αναγνωστών της Σύναξης, του εν Ελλάδι Χ. Κέλπη και του Γ. Χατζηνικολάου ο οποίος ζει στον Καναδά. Ο δεύτερος περιγράφει την απόπειρα να εκδοθεί μελλοντικά μια τρίτομη έκδοση με άρθρα της Σύναξης μεταφρασμένα στην αγγλική γλώσσα( το τρίτομο αυτό έργο ολοκληρώθηκε και έχει εκδοθεί από το 2007).

            Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει κείμενα μεγαλύτερης έκτασης. Το πρώτο κείμενο είναι του Π. Νέλλα που είχε πρωτοδημοσιευτεί στην γαλλική γλώσσα. Θέμα του είναι η διαπραγμάτευση της έννοιας της επισκοπικής συλλογικότητας μια έννοια που την διαπραγματεύεται με αφορμή τη Ρωμαιοκαθολική Β΄ Βατικανή Σύνοδο. Το επόμενο κείμενο είναι του Λ. Σιάσου ο όποιος με λογοτεχνική γραφή και με διηγηματική γλώσσα περιγράφει τους βασικούς άξονες της μεταπρατικής θεολογίας στον ελληνικό χώρο. Η Δωροθέα Γκνάου στο μελέτημα της ασχολείται με την ανθρωπολογία του Π. Νέλλα με άξονα τα εξής: γιατί το θέμα της ανθρωπολογίας ήταν τόσο σπουδαίο για τον Νέλλα, ποια είναι τα βασικότερα στοιχεία της θεολογικής ανθρωπολογίας του, ποιες συνέπειες παράγονται απ’ αυτήν, ποιο το περιεχόμενο και η μέθοδο της ανθρωπολογικής πρότασης του Νέλλα. Η ενότητα αυτή ολοκληρώνεται με δύο μικρά κείμενα, το ένα του Σ. Γουνελά και το άλλο του Κ. Γρηγοριάδη. Το κείμενο του Σ. Γουνελά περιέχει κάποιες σκέψεις για την ιδιαίτερη οπτική που οφείλει να έχει η θεολογία πάνω στον κόσμο και το κείμενο του  Κ. Γρηγοριάδη  αποπειράται να παρουσιάσει το παιδαγωγικό πλούτο που κρύβει η σκέψη του Π. Νέλλα.

            Στο τεύχος περιλαμβάνεται και η στήλη Σελίδες Διδαχής όπου ο Α. Μάτος γράφει ένα κείμενο για την εν δυνάμει σχέση μεταξύ του μαθήματος των θρησκευτικών και της χρησιμοποίησης των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Ο συγγραφέας ύστερα από μία μικρή εισαγωγή για την παιδαγωγική λειτουργία της πληροφορικής στον χώρο της εκπαίδευσης, προτείνει και επεξεργάζεται συγκεκριμένες εφαρμογές των δυνατοτήτων που παρέχει ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής για την διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες, Το βιβλίο και με μία τρισέλιδη καταγραφή των βιβλίων που έλαβε στα γραφεία της η Σύναξη.

Σύναξη, Υμνολογία και Μουσική-Ναοδομία και Θεολογία. Ένα σταυροδρόμι, τχ. 81(2002), σσ. 127.

            Το 81^ο τεύχος της Σύναξης αποτελείται από κείμενα που συμβάλλουν στη συζήτηση διαφορετικών παραμέτρων της εκκλησιαστικής ζωής. Είναι κείμενα για την υμνολογία, την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, την πατερική θεολογία, την ιστορία της χριστιανικής ιεραποστολής.

            Τα δύο πρώτα κείμενα εξετάζουν το ζήτημα της εκκλησιαστικής υμνογραφίας. Ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας Αιμιλιανός θίγει το θέμα της ομηρίας της εκκλησιαστικής υμνολογίας από τη βυζαντινή μουσική, όταν το μέλος επισκιάζει το ψαλλόμενο και το καταντά απρόσιτο και ακατάληπτο. Το κείμενο αποδεικνύει την ύπαρξη του προβλήματος μέσα από παραδείγματα από την καθημερινή εμπειρία των πιστών, καθώς και από αναφορές στην εκκλησιαστική ιστορία και στην ασκητική και Πατερική γραμματεία. Ο Μητροπολίτης με σπουδή και ποιμαντική αγωνία προσπαθεί ταυτόχρονα να αναδείξει τα εκκλησιαστικά κριτήρια για να είναι πραγματικά η υμνογραφία μέσο κατήχησης και διδαχής των πιστών που μετέχουν και με το νου και τη διάνοια τους στη λατρεία της Εκκλησίας. Το δεύτερο κείμενο είναι του Α. Καλογερόπουλου και αναφέρεται στην διαμάχη που έλαβε χώρα κατά τον 19^ο αιώνα για την μεταρρύθμιση της ελληνικής εκκλησιαστικής μουσικής μέσω της εισαγωγής της τετραφωνίας. Ο συγγραφέας παρουσιάζει με επιμέλεια και ιστορική επάρκεια τα επιχειρήματα και των υποστηρικτών και των ενάντιων της μεταρρύθμισης.

            Το τρίτο κατά σειρά κείμενο του τεύχους έχει ως θέμα του τη ναοδομία και το έχει συγγράψει ο Ι. Ροηλίδης. Ο συγγραφέας κατακεραυνώνει την πρακτική του μορφοκρατικού μιμητισμού στην σύγχρονη ναοδομία που οδηγεί αναπόφευκτα το εκκλησιαστικό σώμα στο ψέμα: στον διχασμό ουσίας και μορφής, λόγου και πράξης, εσωτερικού και εξωτερικού. Γι’ αυτό το λόγο θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να ανοίξει μια μεγάλη θεολογική συζήτηση για τη θέση της εκκλησιαστικής παράδοσης στην καθημερινή πρακτική όχι μόνο της ναοδομίας αλλά και σύνολης της εκκλησιαστικής ζωής.       

            Το επόμενο κείμενο είναι της Ε. Θεόκριτοφ η οποία διαλέγεται μέσω του κείμενου της με τις θέσεις που είχε αναπτύξει ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης στο άρθρο του «Συμβολισμός και Ρεαλισμός στην Ορθόδοξη Λατρεία», άρθρο που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 71(1999) της Σύναξης. Η συγγραφέας θέλει να δείξει ότι η σχέση ανάμεσα στις φυσικές ιδιότητες και τον λειτουργικό συμβολισμό είναι συνθετότερες από ότι ισχυρίζεται ο Μητροπολίτης Ιωάννης ο οποίος αποδέχεται μόνο την έννοια του τυπολογικού ή εικονικού συμβολισμού.

            Ο Σ. Γιαγκάζογλου στην μελέτη του για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά καταδεικνύει το πως συλλαμβάνει στην θεολογία του ο Παλαμάς τη σχέση Μυστηρίων και χαρισματικής ζωής και πως σε αντίθεση με τις ερμηνείες μιας σειράς σύγχρονων θεολόγων δεν υπάρχει καμιά απόσταση της χριστολογίας και της Πνευματολογίας στην θεολογική διδασκαλία του.

            Η έκτη κατά σειρά μελέτη του τεύχους αναφέρεται στις τύχες του έργου Ασκητικοί Λόγοι του Αββά Ισαάκ του Σύρου στην ελληνική γλώσσα. Τη μελέτη την έχει γράψει ο Μ. Πιράρ ο οποίος έχει αναλάβει την αποκατάσταση και την κριτική έκδοση του ελληνικού κειμένου.

            Το τελευταίο μελέτημα του κύριου σώματος του τεύχους ανήκει στον Α. Σμυρναίο. Θέμα του είναι η ιεραποστολική δράση του αμερικανού προτεστάντη JohnHill στην Αθήνα κατά τον 19^ο αιώνα. Μέσα από το πρίσμα του γενικότερου ιεραποστολικού- προτεσταντικού κινήματος του 19^ου αιώνα ο Σμυρναίος παρουσιάζει την ιδιόμορφη ιεραποστολική προσέγγιση που είχε ο Hill της ελληνικής πραγματικότητας και της ελληνικής ορθοδόξου Εκκλησίας. Προσέγγιση που προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα και στάσεις τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και στους προτεσταντικούς ιεραποστολικούς κύκλους της Αμερικής.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με μικρά κείμενα με ποικίλο περιεχόμενο που περιλαμβάνονται στην στήλη Ορθόδοξος Κόσμος  και με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο.     

Σύναξη, Ελευθερία και Φόβος στη Ζωή και τις Δομές της Εκκλησίας, τχ. 82(2002), σσ. 128.

            Το 82^ο τεύχος της Σύναξης περιλαμβάνει στο κεντρικό του αφιέρωμα τις εισηγήσεις και την συζήτηση που έλαβαν χώρα στα πλαίσια του  θεολογικού εργαστηρίου που πραγματοποιήθηκε στο Βόλο την 1^η Δεκεμβρίου του 2001 με θέμα το τίτλο που φέρει το συγκεκριμένο τεύχος.

            Η πρώτη εισήγηση που δημοσιεύεται είναι του Ι. Κ. Παπαδόπουλο. Ο εισηγητής αναμετριέται με το ερώτημα εάν ζούμε στους κόλπους της Εκκλησίας με την αίσθηση και τη χαρά της ελευθερίας ή υπάρχουμε σαν φοβισμένα όντα. Απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα αναζητούνται μέσα από την ανίχνευση του ρόλου της εξουσίας εν τη Εκκλησία και μέσα από την κατανόηση ορισμένων ορατών προβλημάτων της ποιμαντικής πράξης.

            Η δεύτερη εισήγηση είναι του Μητροπολίτη Θηβών και Λειβαδείας Ιερώνυμου. Θέμα της εισήγησης είναι η διαλεκτική της ελευθερίας και του φόβου στις δομές της Εκκλησίας. Ο εισηγητής εστιάζει τη σκέψη του σε τρεις περιπτώσεις εκκλησιαστικών δομών όπου αναφαίνεται η τραγικότητα της πάλης μεταξύ ελευθερίας και φόβου: α) η εκκοσμίκευση και η περιθωριοποίηση του συνοδικού πνεύματος της Εκκλησίας, β)τα εξουσιαστικά φαινόμενα γεροντοκρατίας που εμφανίζονται στους κόλπους του μοναχισμού και γ) ο διαβλητός, αναξιόπιστος  και γεμάτος ανελευθερία τρόπος εκλογής των επισκόπων.

            Τρίτος εισηγητής είναι ο Κ. Πυρουνάκης. Η εισήγηση αυτή αρθρώνεται υπό τη μορφή της διακήρυξης κάποιων θέσεων για τη θέση του λαού στην Εκκλησία, για το σταυρικό ήθος της ορθοδοξίας, για τη σχέση Εκκλησίας και πολιτικής, για την εκκλησιαστική περιουσία, για το ζήτημα της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης, για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για την ενοριακή ζωή, για την ορθόδοξη θεολογία περί ψυχής και σώματος, για το θέμα της αγαμίας και για την έννοια της εθελοντικής προσφοράς.

            Η τέταρτη εισήγηση του π. Σ. Σκλήρη εξετάζει το λειτούργημα της εικονογραφίας και την θεολογία της πρωτοτυπίας και της ελευθερίας που δύναται να φέρει αυτό. Ο εισηγητής αναφέρει πολλές περιπτώσεις έκφρασης αυτής της θεολογίας της πρωτοτυπίας και της ελευθερίας σε διάφορες φάσεις εξελίξεως της εικονογραφίας. Τέλος αναφέρεται στην Τουρκοκρατία και στην σύγχρονη εποχή επισημαίνοντας τον κίνδυνο της ανελευθερίας από την πρακτική της τυπικής και εύκολης αντιγραφής.

            Ο πέμπτος κατά σειρά εισηγητής είναι ο Δ. Κυριαζής και έχει ως θέμα του την διαδικασία αναδύσεως της ελευθερίας στην ψυχή το οποίο κατ’ αυτόν είναι και ζήτημα ουσιαστικό για την σχέση του πιστού με την Εκκλησία. Για την ανάλυση αυτής της διαδικασίας στηρίζεται στην ψυχαναλυτική θεωρία και την κλινική ψυχαναλυτική πράξη και είναι επηρεασμένος κυρίως από τις απόψεις του Winnicott και του Bion. Στην εισήγηση του για καλύτερη κατανόηση προσφεύγει στην χρησιμοποίηση τεσσάρων παραδειγμάτων: μια κλινική περίπτωση ενός υποκειμένου που η ενοχή έχει καταργήσει την ελευθερία του, το παράδειγμα της εκκλησιαστικής κοινότητας ως κοινότητας ατόμων, το παράδειγμα της Θείας Λειτουργίας, το παράδειγμα του μεγάλου ιεροξεταστή στο μυθιστόρημα Αδελφοί Καραμαζώφ του Ντοστογιέφσκυ.

            Η τελευταία εισήγηση του Θ. Παπαθανασίου αναφέρεται στους τρόπους με τους  οποίους η απαραίτητη κριτική διάσταση της θεολογίας μπορεί να μετατραπεί σε δύναμη εκφοβισμού και να χάσει την απελευθερωτική της λειτουργία. Εστιάζει σε τρία παραδείγματα: στην κριτική που ασκείται κατά της δουλείας του πουριτανισμού, κατά της δουλείας της μαγείας και κατά της δουλείας της Αντιχριστολογίας. Αδήριτη ανάγκη είναι η κριτική σε αυτές τις δουλείες και η απελευθέρωση του εκκλησιαστικού σώματος από το βαρύ φορτίο αυτών, μέσα από μια θεολόγηση της αγάπης, μια θεολόγηση γυμνή από κάθε ψεύδο-αυθεντία.

            Η ενότητα αυτή κλείνει με την συζήτηση που ακολούθησε των εισηγήσεων και πήραν μέρος οι: Π. Νικολόπουλος, π. Β. Θερμός, Ε. Βουλγαράκη, Π. Βολάκης, Α. Αποστολίδης, Ν. Κουραμπής, π. Α. Μέσκος, Π. Καλαϊτζίδης, Θ. Παπαθανασίου, Π. Καζλάρη, Α. Μπάρλος, Χ. Γιανναράς, π. Ν. Λουδοβίκος, Ν. Αλιμπραντής, Κ. Ζορμπά, Γ. Λάππας, Δ. Κυριαζής, Κ. Πυρουνάκης.

            Στο ίδιο τεύχος υπάρχει και μία ενότητα που περιλαμβάνει τρεις  εισηγήσεις από μια ανοιχτή εκδήλωση που πραγματοποίησε η Σύναξη για τα είκοσι έτη κυκλοφορία της σε πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Νέας Ιωνίας Βόλου στις 2 Δεκεμβρίου του 2001. Θέμα της το ερώτημα: « Χρειάζεται τη θεολογία ο σημερινός άνθρωπος;». Ο πρώτος εισηγητής είναι ο Αρχιμανδρίτης Π. Ιωάννου ο οποίος απαντά στο ερώτημα αυτό εστιάζοντας στο ρόλο της θεολογίας στη λατρευτική ζωή και στη ζωή της ενορίας. Ο Αρχιμανδρίτης Α. Μέσκος στην εισήγηση του αναλογίζεται το λόγο της θεολογίας τη σημερινή εποχή και τη σχέση αλήθειας και ψέματος στο περιεχόμενο αυτού του λόγου. Τελευταία εισήγηση είναι η εισήγηση της Ε. Βουλγαράκη- Πισίνα η οποία προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα υπό τη μορφή δύο άλλων ερωτημάτων: Γιατί ο σημερινός άνθρωπος χρειάζεται το Θεό; Γιατί χρειάζεται τον αγιασμό του;

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του Ορθόδοξος Κόσμος, Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.