~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύναξη, Εκκλησία και Πολιτισμός, τχ. 88 (2003), σσ. 118.

            Το 88^ο τεύχος της Σύναξης είναι αφιερωμένο στην σχέση της εκκλησίας και της ταυτότητας της με αυτό που ονομάζουμε ανθρώπινο πολιτισμό γενικά. Το πρωταρχικό ερώτημα είναι εάν ο πολιτισμός αποτελεί επιφαινόμενο ή ουσία του εκκλησιαστικού γεγονότος και σε αυτό το ερώτημα καλούνται να απαντήσουν θεωρητικά οι συγγραφείς των πρώτων πέντε κειμένων του αφιερώματος. Τα υπόλοιπα εφτά κείμενα συγκροτούν μια δεύτερη ενότητα στην οποία το ίδιο ερώτημα εξετάζεται μέσα σε συγκεκριμένα θεολογικά και ιστορικά παραδείγματα.

            Το αφιέρωμα ανοίγει με ένα μικρό τετρασέλιδο κείμενο του Ν. Ματσούκα ο οποίος ορίζει τον πολιτισμό ως το σύνολο των στοιχείων που συμβάλουν στην καλή αλλοίωση της ζωής. Με βάση αυτόν τον ορισμό το κείμενο επικεντρώνεται στην σχέση της εκκλησιαστικής ζωής με τον πολιτισμό της θεραπευτικής σωτηρίας που βρίσκεται, σύμφωνα με τον συγγραφέα, από πάντα ζωντανός μέσα στην παράδοση της Εκκλησίας.

            Το επόμενο κείμενο είναι του Χ. Γιανναρά ο οποίος εννοεί τον πολιτισμό ως τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται η ζωή: τον τρόπο της αισθητής κοινωνίας και σχέσης, τον τρόπο της βρώσης και της πόσης. Εξετάζει την πρόσληψη αυτού του τρόπου από το υποστατικό γεγονός της Ευχαριστίας στο οποίο φανερώνεται και συγκροτείται η Εκκλησία, αναλύοντας δύο φαινόμενα: την νεστοριανή ειδωλοποίηση της  ιστορικής- πολιτιστικής σάρκας του εκκλησιαστικού γεγονότος και την μονοφυσιτική παράκαμψη αυτής της σάρκας που αλλοτριώνει το εκκλησιαστικό ευαγγέλιο σε διεθνική- νοησιαρχική ιδεολογία και ηθική.

            Στο κείμενο που ακολουθεί ο Μητροπολίτης Όρους Λιβάνου Γεώργιος Χόντρ βάζει στο επίκεντρο της απάντησης του την πρόσληψη του ευαγγελίου στην ιεραποστολική πρακτική. Το κείμενο του διαποτίζεται από την μέριμνα να καταδειχθεί η Αποκάλυψη του Λόγου του Θεού έχει ανάγκη από νέα εργαλεία που θα  το φέρνουν σε επαφή τον ανθρώπινο λόγο. Επομένως χρειάζεται εφευρετικότητα και τόλμη στη συνάντηση με διαφορετικού πολιτισμούς ή στην κατήχηση των νέων που ζώντας στην σημερινή εποχή έχουν διαφορετικό τρόπο πρόσληψης και κατανόησης  του κόσμου.

             Το τέταρτο κατά σειρά κείμενο είναι Σ. Σταύρου- Clément. Η συγγραφέας τονίζει περισσότερο την εκδοχή του πολιτισμού που έχει να κάνει με τα ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά που θεμελιώνουν την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου: σκέψη, ευαισθησία, δημιουργία. Στο διάλογο της χριστιανικής πίστης με αυτήν την εκδοχή, διακρίνει στάσεις που παρουσιάζουν ομοιότητες μεταξύ τους: η απόσυρση από τον κόσμο για να σηκώσεις καλύτερα τον κόσμο, η αναζήτηση του απύθμενου, η έννοια της δωρεάς, η έννοια της προσφοράς και της μαρτυρίας.

            Το τελευταίο κείμενο αυτής της ενότητας είναι του π. MichaelOleksa το όποιο ενώ γράφτηκε υπό άλλη περίσταση, απαντάει με το δικό του τρόπο στο πρωταρχικό ερώτημα του τεύχους. Ο συγγραφέας στοχάζεται την σχέση του τοπικού πολιτισμού των ιθαγενών της Αλάσκας με την χριστιανική πίστη αυτών( έχουν μεταστραφεί στον χριστιανισμό). Το παράδειγμα αυτής της σχέσης παρουσιάζεται με κριτήριο να δείξει διαφορετικές διαστάσεις του χριστιανισμού τις οποίες έχει λησμονήσει η Δυτική χριστιανοσύνη.

            Η δεύτερη ενότητα του αφιερώματος ξεκινάει με ένα κείμενο του Α. Καλογερόπουλου για την παλινδρόμηση της εκκλησίας μέσα στην ιστορίας της μεταξύ ερημίας ( προσπάθεια άρνησης του πολιτισμού) και πόλεως ( κατεξοχήν χώρος του πολιτισμού). Ο συγγραφέας μέσα σε αυτό το πλαίσιο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Εκκλησία δεν κρίνεται από τον πολιτισμό που μπορεί να δημιουργήσει αλλά από την πίστη που μπορεί να αναζωπυρώσει, πίστη που στην βαθύτερη εκδοχή της είναι ταυτόχρονα προϋπόθεση και αναίρεση κάθε πολιτισμού.

            Το δεύτερο κείμενο είναι του Δ. Μόσχου και είναι μια μελέτη για την σχέση του αιγυπτιακού πολιτισμού με τον Χριστιανισμό όπως φανερώνεται στην λατρεία των μαρτύρων. Ο  συγγραφέας περιγράφει την τακτική που ακολούθησε ο χριστιανισμός στην συνάντηση του με την αιγυπτιακή κουλτούρα. Στην μελέτη τεκμηριώνεται ότι  η τακτική αυτή ήταν  η τακτική της άρνησης, της θεολογικής ανάπτυξης και της ενσωμάτωσης σε συμβολικό επίπεδο, έτσι ώστε ο Χριστιανισμός να ανακαινίζει χωρίς να καταστρέφει τον τοπικό πολιτισμό.

            Στο επόμενο κείμενο, ο π. Α. Πινακούλας εξετάζει την σχέση της Εκκλησίας με την διαδικασία του πολιτισμού όπως αυτή αποτυπώνεται στην ευχαριστιακή πρακτική. Η ιστορική εξέλιξη του τρόπου ανάγνωσης της ευχής της Αναφοράς στην εκκλησιαστική ιστορία συνδέεται με την εξέλιξη της έννοιας της πόλεως στην κοσμική ιστορία φανερώνοντας την διαλεκτική της Εκκλησίας με τον κόσμο που άλλοτε είναι αντινομική και άλλοτε όχι.

            Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Π. Υφαντή και έχει θέμα την σχέση της Εκκλησίας με την ύλη, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την χρήση του λαδιού στην ορθόδοξη παράδοση.

            Το πέμπτο κατά σειρά κείμενο σε αυτήν την ενότητα είναι του M. R. BedeGerrard. Είναι μία κατάθεση της προσωπικής του εμπειρίας για το πώς βιώνεται από έναν βρετανό Ορθόδοξο , η σχέση της ορθόδοξης πίστης του και λατρείας με την πολιτισμική του ταυτότητα και το ιστορικό χριστιανικό υπόβαθρο που αυτή η ταυτότητα φέρει εντός της.

            Το προτελευταίο κείμενο είναι του π. Ε. Γκανά, ο οποίος  εξετάζει το θέμα του τεύχους μέσα από την ιστορική σχέση του νεοελληνικού κράτους και της νεοελληνικής κοινωνίας με την νεοελληνική Εκκλησία. Το πεδίο που επιλέγει για να συγκεκριμενοποιήσει αυτήν την σχέση είναι ιδεολογία του ηρωικού θανάτου.

            Το καταληκτικό κείμενο του αφιερώματος ανήκει στον Θ. Παντούλα με θέμα την κατασκευή της ιδεολογικής έννοιας του Λαού από τον Σ. Ζαμπέλιο και την επιστήμη της λαογραφίας κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα.

            Το τεύχος κλείνει με τις μόνιμες στήλες του: Ορθόδοξος κόσμος, Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο. 

Σύναξη, Άτομα με ειδικές ανάγκες, τχ. 89(2004), σσ. 112.

            Το 89^ο τεύχος της Σύναξης είναι αφιερωμένο σε ζητήματα που εγείρει η παρουσία των συνανθρώπων μας που χαρακτηρίζονται με τον όρο άτομα με ειδικές ανάγκες. Τρία κείμενα προσπαθούν να συγκροτήσουν ένα θεολογικό άξονα προσέγγισης της ανθρώπινης αναπηρίας και του ανθρώπινου πόνου, τα δύο  καταπιάνονται με τη στάση της πολιτείας απέναντι σε αυτήν την ομάδα του πληθυσμού και τα υπόλοιπα κείμενα αποτελούν προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που σχετίζονται προσωπικά με τα ζητήματα των ΑμεΑ (άτομα με ειδικές ανάγκες).

            Το πρώτο κείμενο του π. Ι. Χρυσαυγή ασχολείται με τη θέση που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος με αναπηρία στους κόλπους της ενορίας. Ο συγγραφέας τονίζει με έμφαση την ισότιμη θέση ενός τέτοιου ανθρώπου στο σώμα του Χριστού που είναι η Εκκλησία, αφού η θεολογία των χαρισμάτων και των ταλάντων δεν αποκλείει κανένα μέλος του εκκλησιαστικού σώματος.

            Ο Γ. Γρίβας στο μικρό δισέλιδο κείμενο του κάνει ένα μικρό σχόλιο σε ένα τεράστιο ανθρωπολογικό, θεολογικό αλλά και ανθρώπινο ζήτημα:η αναζήτηση του ανθρώπινου προσώπου σε ανθρώπους με νοητική ανεπάρκεια. Απαιτητικά και σκληρά ερωτήματα σκιαγραφούν το ζήτημα και ο συγγραφέας στο κείμενο του δεν διστάζει να τα θέσει.

            Στο επόμενο κείμενο η Μ. Δροσινού ασχολείται με το ζήτημα της εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρίες και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η συγγραφέας υιοθετεί μια κριτική θεώρηση των εκπαιδευτικών διαδικασιών που απευθύνονται σε αυτά τα άτομα με στόχο την αποσαφήνιση των λειτουργικών όρων αυτών των διαδικασιών και την αναγνώριση των θετικών πρακτικών. Σ         ε συνδυασμό με το κείμενο της Δροσίνου πρέπει να διαβαστεί και το επόμενο κείμενο του Ι. Παπαδόπουλου, στο οποίο περιγράφεται η αντιμετώπιση των προβλημάτων που συναντούν τα πρόσωπα με αναπηρίες μετά τα χρόνια της βρεφονηπιακής και σχολικής ηλικίας. Ο συγγραφέας δίνει ιδιαίτερο βάρος στο ζήτημα της διαβίωσης και της επαγγελματικής προοπτικής και αποκατάστασης αυτών των ανθρώπων.

            Το κείμενο του Γ. Άντζακα είναι μια καλή εισαγωγή  στην ιστορία της ελληνικής κοινότητας των κωφών. Ο συγγραφέας κάνει μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην θέση των κωφών στην κοινωνία γενικά και αναφέρεται ιδιαίτερα στην γέννηση και την εξέλιξη της νοηματικής γλώσσας. Το τελευταίο μέρος του κειμένου του αναφέρεται στην προσφορά του μακαριστού Μητροπολίτη Θηβών και Λειβαδείας Νικόδημου που αποτέλεσε για την κοινότητα των κωφών διάκονος και πνευματικός πατέρας από τα χρόνια που ήταν ακόμη  κατηχητής.

            Ο Γ. Φίλιας γράφει για τη θεολογία του πόνου στο κείμενο του. Πρώτα προσεγγίζει την βιβλική ερμηνεία του πόνου, που μπορεί κάποιος να εξάγει από τα χωρία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Έπειτα παραθέτει πατρικές απόψεις για την έννοια του πόνου. Ο πόνος ως παιδαγωγία, σύνδεση πόνου και αμαρτίας είναι μερικές από τις απόψεις που αναλύονται. Τέλος καταλήγει με κάποια συμπεράσματα για το μυστήριο του πόνου που διασταυρώνεται την στιγμή της ασθένειας με το μυστήριο του ανθρώπου και του Θεού.

            Το αφιέρωμα τελειώνει με τρία κείμενα προσωπικής μαρτυρίας. Ο Τ. Μερκούρης και η Χ. Παυλίδου περιγράφουν τη ζωή και τον αγώνα ενός ανθρώπου που πάσχει από νωτιαία μυατροφία. Ο Βασίλειος και η Σταυρούλα Δουλγέρογλου καταθέτουν την οικογενειακή τους εμπειρία με ένα από τα παιδιά τους και  περιγράφουν το δίλημμα του εγκλεισμού του σε ίδρυμα που αντιμετωπίσανε. Στο τρίτο κείμενο η Μ. Παππά- Φωτεινού αναφέρει την εκπαιδευτική της εμπειρία ως θεολόγος σε ένα σχολείο ειδικής αγωγής.

            Στην στήλη του περιοδικού Ορθόδοξος Κόσμος υπάρχουν τέσσερα κείμενα. Το πρώτο είναι ένα διηγηματικό κείμενο του Ν. Τριανταφυλλόπουλου που αναφέρεται στην σχέση εγκλήματος και μετάνοιας εμπνεόμενος και από το γνωστό μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι Έγκλημα και τιμωρία. Ο αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Ζωγράφος πληροφορεί τους αναγνώστες της Σύναξης για μια έκθεση με βυζαντινές εικόνες που πραγματοποιήθηκε στην Σεούλ της Ν. Κορέας τον Ιούνιο του 2000. Ο Ι. Ροηλίδης περιγράφει την εμπειρία του από την γνωριμία του με την ορθόδοξη κοινότητα της Φιλλανδίας. Ο Ι. Νικολαίδης προσφέρει ένα κείμενο για τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη. Μέσα σε αυτό το κείμενο γίνεται αναφορά και στον άνθρωπο Πεντζίκη που γνώρισε προσωπικά ο συγγραφέας αλλά και στην συγγραφική σταδιοδρομία του Πεντζίκη παρέχοντας μια μικρή φιλολογική ανάλυση του  πολυσχιδές έργου του. Τέλος υπάρχει και ένα μικρό σημείωμα του Δ. Μαυρόπουλου εις μνήμη του Ζ. Λορεντζάτου που κοιμήθηκε το Φλεβάρη του ίδιου έτους.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τη μόνιμη  στήλη του Το Βιβλίο και με μια καταγραφή των βιβλίων που έλαβε το περιοδικό στα γραφεία του.

Σύναξη, Εκκλησιολογία: Λόγος περί Εκκλησίας ή ...λόγια;, τχ. 90 (2004), σσ. 110.

            Το 90^ο τεύχος της Σύναξης είναι το πρώτο σε μια σειρά τριών τευχών που είναι αφιερωμένα στο θέμα της Εκκλησιολογίας. Οι συγγραφείς που συμμετέχουν σε αυτή την σειρά τευχών θίγουν με τα κείμενα τους θέματα που αφορούν τον πλήρη νοήματος και ζωής λόγο περί Εκκλησίας και προσπαθούν να αναδείξουν τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία αυτός ο λόγος θα παραμείνει όντως λόγος αληθινός για την Εκκλησία.

            Το πρώτο κείμενο του τεύχους είναι του Μητροπολίτη Νικοπόλεως Μελέτιου. Το κείμενο είναι μια εισήγηση που εκφώνησε ο Μητροπολίτης Νικοπόλεως στην ΙΕ΄ Πανορθόδοξη Συνδιάσκεψη για Θέματα Αιρέσεων τον Οκτωβρίου του 2003. Στο πρώτο μέρος της εισήγησης οριοθετείται η ταυτότητα της Εκκλησίας μέσα από την προτύπωση της που είναι η κιβωτός του Νώε. Στο δεύτερο μέρος γίνεται λόγος για την ενορία ως κύτταρο ζωής της Εκκλησίας και στο τελευταίο μέρος ορίζεται ο στόχος της Εκκλησίας που κατά τον Μητροπολίτη πρέπει να είναι το έργο του Θεού.

            Στο δεύτερο κείμενο πρώτα ο Β. Θερμός ασχολείται με την δύσκολη μετάβαση από την κατάσταση της συντεχνίας  που επικρατεί σε πολλές περιπτώσεις στην ζωή των μελών της Εκκλησίας στην κατάσταση της εκκλησιολογίας. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί κάποιες πραγματικές περιπτώσεις από τη ζωή της Εκκλησίας και πάνω σε αυτές εφαρμόζει κάποιες αναλύσεις της ψυχολογίας ομάδας σχετικά με την έννοια της αλλοτρίωσης και με την έννοια της ταυτότητας.

            Στο τρίτο κατά σειρά κείμενο ο Αρχιμανδρίτης Γ. Παπαθωμάς μελετάει τα εκκλησιολογικά προβλήματα που προκύπτουν κατά το διάστημα της δεύτερης χιλιετηρίδας της ιστορίας του Χριστιανισμού. Κατά τον συγγραφέα η διάσπαση της εκκλησιολογικής ενότητας στους χώρους τη Δύσης προκάλεσε την γέννηση του confessionalismus, ενώ η αντίστοιχη διάσπαση στους χώρους της Ορθόδοξης Παράδοσης προκάλεσε την ανάδυση του εθνοφυλετισμού. Ο συγγραφέας εξετάζει τους καρπούς  αυτών των διασπάσεων που είναι η συνεδαφικότητα και η πολυδικαιοδοσία σε Ανατολή και Δύση.

            Το κείμενο που ακολουθεί είναι ένα μικρό κείμενο του π. Κωνστ. Παπαδόπουλου στο οποίο διατυπώνονται κάποιες σκέψεις για το έγγαμο βίο και την σύνδεση του με τη διαδικασία εκλογής των επισκόπων της Εκκλησίας.

Ο Σ. Γιαγκάζογλου στο μελέτημα του αναφέρεται στην εκκλησιολογική διάσταση του έργου των ασκητών Πατέρων του παλαιστινιακού μοναχισμού Βαρσανούφιου και Ιωάννη. Συγκεκριμένα σχολιάζει το έργο τους Ερωταποκρίσεις Βαρσανουφίου και Ιωάννου μέσα από την εξέταση θεμάτων όπως η σχέση θεσμού και χαρίσματος, η σχέση ευχαριστίας και άσκησης και ο τρόπος που όλα αυτά τελικά φανερώνουν το νόημα της Εκκλησίας γι’ αυτούς τους ασκητές.

            Το έκτο κείμενο του αφιερώματος είναι η μελέτη του  π. KevinEllis. Θέμα του είναι μία σύγκριση των απόψεων που υπάρχουν στην Ορθόδοξη και Αγγλικανική Εκκλησία επί θεμάτων σχετικά με την Θεία Ευχαριστία και ειδικότερα η ερμηνεία της Θείας Ευχαριστίας ως κοσμικού- συμπαντικού γεγονότος ή εορτής στις δύο παραδόσεις. Ο συγγραφέας αναλύει το ζήτημα εξετάζοντας ένα-ένα τα στοιχεία που συγκροτούν αυτήν την ερμηνεία και πως αυτά τα στοιχεία αποτυπώνονται στην θεολογία και την λειτουργική πρακτική των δύο Εκκλησιών.

            Στην προτελευταία μελέτη του αφιερώματος ο Κ. Παπαγεωργίου θίγει το ζήτημα της εκκλησιαστικής δικαιοσύνης. Παρουσιάζει τα προβλήματα αντισυνταγματικότητας στην λειτουργία αυτής, εκθέτει την αντιφατική και καιροσκοπική στάση της Ιεράς Συνόδου απέναντι σε αυτά τα προβλήματα και τέλος προτείνει μέτρα ώστε να αποκατασταθεί η έννοια της δίκαιης δίκης, μέτρα που περιέχονταν στο « Σχέδιο Νόμου για την Εκκλησιαστική Δικαιοσύνη» που συνέταξε το έτος του 1987 ο καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης Χαράλαμπος Παπαστάθης.

            Τελευταίο κείμενο του αφιερώματος είναι μία συνέντευξη που παραχώρησε στην Σύναξη ο Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος. Ο Μητροπολίτης απαντάει σε ερωτήσεις για την εκκλησιολογική συνείδηση των Εκκλησιών στην Κύπρο και στην Ελλάδα ενώ αναφέρεται και στις αγκυλώσεις και αλλοίωσης που υφίστανται από τον οικονομισμό και τον εθνοφυλετισμό στις δύο Εκκλησίες.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με την στήλη Ορθόδοξος Κόσμος που υπάρχουνε τρία μικρά κείμενα με διαφορετικό θέμα το καθένα και με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.