~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύναξη, Ζωγραφική και Αγιογραφία, τχ.60 (1996), σσ. 126.

            Το 60^ο τεύχος του περιοδικού Σύναξη είναι αφιερωμένο στην εικαστική δημιουργία και το πώς νοείται αυτήν μέσα στην τέχνη της ζωγραφικής και ειδικότερα της αγιογραφίας. Το αφιέρωμα περιλαμβάνει κείμενα καλλιτεχνών και θεολόγων που προσπαθούν να στοχαστούν το συγκεκριμένο θέμα.

            Το αφιέρωμα ανοίγει μια σειρά ερωτήσεων που η Σύναξη απευθύνει στους ζωγράφους Α. Φωκά, Σ. Σορόγκα και την τεχνοκριτικό Α. Σχοινά πάνω σε θέματα όπως: σύνθεση ευρωπαϊκής και ορθόδοξης παράδοσης, η κατάσταση της αγιογραφικής τέχνης σήμερα στην Ελλάδα, δημιουργία ή αναπαραγωγή η αγιογραφία; Οι απαντήσεις των ερωτώμενων δημοσιεύονται αμέσως μετά.

            Το κείμενο που ακολουθεί είναι του π. Σ. Σκλήρη. Ο συγγραφέας στο κείμενο του παραθέτει τις σκέψεις του για μια σειρά προβλήματα της σύγχρονης ορθόδοξης εικονογραφίας. Δηλαδή προβλήματα αναφορικά με την λειτουργική διάσταση της εικονογραφίας, οι μη χριστιανοί εικονογράφοι,, ο θεολογικός πληθωρισμός, το «σύνδρομο της μάσκας», οι σκιές στην τεχνική, η φύση στην εικόνα, ζητήματα ματιέρας και υφής.

            Στην μελέτη του ο Γ. Κόρδης διερευνά την σχέση εικόνας και ζωγραφικού τρόπου που είναι κατά τον συγγραφέα σχέση ιδιαίτερα σημαντική για να κατανοήσουμε τις πολλές διαστάσεις της βυζαντινής εικόνας και την σχέση αυτής με την αυτόνομη καλλιτεχνική δημιουργία. Ο συγγραφέας  επομένως επιχειρεί μια εμβάθυνση στον ρόλο και την λειτουργικότητα του ζωγραφικού τρόπου στην εικόνα.

            Ακολουθεί ένα κείμενο μαρτυρία του Ν. Χούτου για την αγιογράφηση ενός ναού στο μοναστήρι του Αγ. Εφραίμ στην Νέα Μάκρη με την τεχνική του φρέσκου.

            Στη μελέτη του ο Δ. Τριανταφυλλόπουλος πραγματοποιεί κάποιες σύντομες στάσεις στην ιστορία της τέχνης θέλοντας να περιγράψει τις ιστορικές περιόδους όπου πραγματοποιήθηκαν αναγεννήσεις της βυζαντινής ζωγραφικής. Αυτές τις περιόδους τις εντοπίζει από τον 16^ο  αιώνα μέχρι και σήμερα και σκιαγραφεί τα βασικά τους στοιχεία ως προς το θέμα της αναγέννησης της βυζαντινής τέχνης.

            Η επόμενη μελέτη είναι των Χ. Τερέζη και Μ. Φαρμακίδου. Είναι μια μελέτη που αποπειράται μια θεολογική και αισθητική προσέγγιση ορισμένων βυζαντινών εικόνων που περιλαμβάνονται στο εγχειρίδιο του μαθήματος των Θρησκευτικών της Γ΄ τάξης του Δημοτικού. Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με ένα μικρό κείμενο του Μ. Μοϊάνου για την εικονομαχική έριδα όπως αυτή αποτυπώνεται  στο βίο του Αγίου Στεφάνου του Νέου και ένα κείμενο της Β. Ασημομύτη. Στόχος του δεύτερου κειμένου είναι η παρουσίαση των νέων διδακτικών βιβλίων των Θρησκευτικών στην Α/θμια εκπαίδευση, από εποπτική και αισθητική άποψη και σε σχέση με το περιεχόμενο τους.

            Στην στήλη Ορθόδοξος Κόσμος υπάρχουν ποιήματα του Κ. Χαραλαμπίδη, δύο επίκαιρα σχόλια των Σ. Γουνελά και Π. Νικολόπουλου σχετικά με τα ΜΜΕ και σχετικά με το ρόλο των νέων τεχνολογιών, μία μελέτη του Κ. Ζορμπά που με αφορμή παλιότερη μελέτη του Θ. Παπαθανασίου προσθέτει μερικά στοιχεία για την σχέση του μοναχισμού με την κοινωνική ουτοπία και τα θρησκευτικά κινήματα

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.

Σύναξη, Εκκλησία, Αποστολή, Λατρεία, Κοινωνία, τχ. 61 (1997), σσ. 135.

            Το 61^ο τεύχος του περιοδικού Σύναξη περιέχει κείμενα χωρίς κάποιο ενιαίο άξονα. Τα θέματα που απασχολούν τους συγγραφείς των κειμένων εντοπίζονται σε πεδία σχετικά με την εκκλησιαστική ζωή, την Λατρεία, την σχέση Κοινωνίας και Αποστολής.

            Το πρώτο κείμενο του τεύχους είναι η εισήγηση του Μητροπολίτη Μαυροβουνίου Αμφιλόχιου στην 4^η Διεθνή Συνδιάσκεψη των Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών στο Βελιγράδι. Θέμα της αποτελεί η θέση της ιεραποστολής στην εκκλησιαστική ζωή της σημερινής εποχής, τα προβλήματα που προκύπτουν από τα ιστορικά δεδομένα της χριστιανικής αυτοκρατορίας και της ανάδυσης της εθνικής ταυτότητας, τα προβλήματα από τα σημερινά δεδομένα του οικουμενικού κινήματος και της κατάρρευσης των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού.

            Το δεύτερο κείμενο είναι του π. Α. Καλύβα ασχολείται με το ζήτημα της λειτουργικής ανανέωσης και το νόημα αυτής για μια ουσιαστική λειτουργική μεταρρύθμιση. Στη μελέτη του αναλύει την πηγή και τον σκοπό της λειτουργικής μεταρρύθμισης καταλήγοντας και σε κάποια συμπεράσματα.

            Το τρίτο κείμενο είναι η εισήγηση του Π. Βασιλειάδη στο συνέδριο το οποίο αναφέρθηκε παραπάνω. Θέμα του είναι η διερεύνηση της ιεραποστολικής πρακτικής μέσα από την ευχαριστιακή εμπειρία που αποτελεί για τον συγγραφέα μήτρα της σύνολης θεολογίας και πνευματικότητας της Εκκλησίας. Η μελέτη που ακολουθεί είναι του Γ. Φίλια με θέμα τις εκκλησιολογικές διαστάσεις της Λατρείας και ιδιαίτερα της Θείας Ευχαριστίας. Η σχέση Εκκλησίας και Λατρείας διερευνάται μέσα από την σχέση του «κανόνα προσευχής» και του «κανόνα πίστης» με βάση την αρχή ότι η ιστορία της Εκκλησίας διδάσκει ότι η λατρεία αποτέλεσε πάντοτε την επίσημη διακήρυξη της πίστης.

            Η μελέτη της Ν. Παπαγεωργίου εξετάζει την εδραιωμένη αντίληψη στην ελληνική πραγματικότητα ότι υπάρχει μια θεσμοποιημένη Εκκλησία, ιεραρχικά συγκροτημένη που ταυτίζεται με τους επισκόπους και διατηρεί κάποια απόσταση από το πλήρωμα της, το λαό. Αυτό που την ενδιαφέρει κυρίως είναι να δείξει σε ποιο βαθμό η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος εκφράζει αυτήν την αντίληψη και πόσο ανταποκρίνεται στην εικόνα που παράγεται από αυτήν την αντίληψη. Μεθοδολογικό εργαλείο είναι η ανάλυση με την γλωσσοκοινωνιολογική μέθοδο του J. Gritti του επίσημου θεσμικού λόγου της Εκκλησίας της Ελλάδος δηλαδή των εγκυκλίων της Ιεράς Συνόδου που απευθύνονται στους Χριστιανούς.

            Ακολουθεί ένα μικρό κείμενο του Α. Παπαμιχαλόπουλου για την σχέση του κληρικαλισμού με την ταυτότητα της Εκκλησίας και μία συζήτηση. Στην συζήτηση αυτή παίρνουν μέρος οι Π. Νικολόπουλος, π. Σ. Σκλήρης, π. Α. Πινακούλας, π. Θ. Κουμαριανός και ο Γ. Φίλιας. Τα θέματα της συζήτησης αφορούν την εκκλησιαστική κατάσταση, τον τρόπο που βιώνουν οι ιερείς το λειτούργημα τους και την σχέση τους με το ποίμνιο τους, ποια σχέση έχει το ποίμνιο με την λατρευτική ζωή, τις ακολουθίες και τα μυστήρια.

            Το τεύχος συμπληρώνεται με την μόνιμη στήλη του Ορθόδοξος Κόσμος όπου δημοσιέυονται διάφορα κείμενα μικρής έκτασης όπως το π. Δ. Τάτση για τις μικρές ενορίες, του Κ. Τριανταφυλλίδη για την εκκλησιαστική τέχνη. Επίσης δημοσιεύεται το κείμενο απάντηση του π. Κ. Παπαδόπουλου σε εκτενής επιστολή του Αρχιμ. Α. Παραβάντσου με θέμα το διάλογο με τους Αντιχαλκηδόνιους. Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.

Σύναξη, Εκκλησία Ελληνισμός Χριστιανισμός, τχ. 62 (1997), σσ. 139.

            Το 62^ο τεύχος της Σύναξης καταπιάνεται με το θέμα της σχέσης του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού και τρίτο όρο αυτής της σχέσης την Εκκλησία. Το θέμα παρουσιάζεται σε έξι κείμενα που έχουν φιλοσοφική και θεολογική προοπτική κυρίως.

            Το πρώτο κείμενο του τεύχους είναι του Γ. Καρακωστάνογλου. Ο συγγραφέας συγκρίνει  με μεστό και συνοπτικό τρόπο την ελληνική φιλοσοφία των τριών πρώτων αιώνων μ.Χ. με την χριστιανική θεολογία της ίδιας περιόδου. Η σύγκριση γίνεται στον χώρο της οντολογίας με στόχο να παρουσιαστούν οι θεολογικές, κοσμολογικές, ανθρωπολογικές και σωτηριολογικές διαφορές που αντιπαραθέτουν ουσιαστικά αυτούς τους δύο κόσμους.

            Το επόμενο κείμενο είναι του Ο. Clément με θέμα την ανάλυση της έννοιας του «χριστιανικού ελληνισμού» σε σχέση τόσο με την ιστορία, όσο και με την ιεραποστολική και εσχατολογική προοπτική. Στο επίπεδο της ιστορίας  ο συγγραφέας θυμίζει ότι εκτός από τον  «χριστιανικό ελληνισμό», υπήρξαν και ο «χριστιανικός σημιτισμός», ο «χριστιανικός λατινισμός» ή ακόμη και ο «κέλτικος  χριστιανισμός», ως ιστορικές πραγματικότητες. Στην ιεραποστολική προοπτική ο Χριστιανισμός καλείται να συναντηθεί με ένα νέο πλαίσιο πνευματικών ευαισθησιών και εννοιολογικών συστημάτων ενώ στην εσχατολογική προοπτική πρέπει να δούμε κριτικά κάθε πρόσδεση της χριστιανικής πίστης στο άρμα μιας αυτοκρατορίας κάποτε, ενός έθνους τώρα. Πρόσδεση που οδηγεί στην ιδεολογικοποίηση και στην ειδωλολατρία την χριστιανική πίστη, η οποία αντιθέτως οφείλει  να είναι ειδωλοκλαστική.

            Ο  Χ. Τερέζης στην μελέτη που ακολουθεί εξετάζει την έννοια του κακού στον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο και στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη. Ο συγγραφέας με συστηματικό και αναλυτικό τρόπο παρουσιάζει τις φιλοσοφικές απόψεις των δύο συγγραφέων για την οντολογική, ανθρωπολογική και ηθική διάσταση του κακού, όπως αυτές αποτυπώνονται σε κάποια κείμενα τους. Το κύριο μέρος της μελέτης συμπληρώνεται από μία κατατοπιστική εισαγωγή και ένα καταληκτικό μέρος όπου διατυπώνονται τα συμπεράσματα με σαφήνεια.

            Στο τέταρτο κατά σειρά κείμενο του τεύχους, ο π. Ν. Λουδοβίκος παρουσιάζει  τα αδιέξοδα της οντολογίας της πλωτινικής και θωμιστικής φιλοσοφίας και την ανάληψη αυτών των αδιεξόδων από την Πατερική θεολογία (εστιάζοντας κυρίως στον Γρηγόριο τον Παλαμά). Με άξονα τις έννοιες της θεωρίας και της ύπαρξης, ο συγγραφέας αναπτύσσει τη θέση ότι στην Πατερική οντολογία η ύπαρξη δεν είναι φύσει πτώση και απώλεια όντος, αλλά εσχατολογικό άνοιγμα της ουσίας-φύσεως στο όντως είναι. Και με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται μια απάντηση στο πρόβλημα της «θεωρίας» και της αγωνίας αυτής  απέναντι στο πραγματικό.

            O Σ. Γιαγκάζογλου προσεγγίζει το θέμα ελληνισμός- χριστιανισμός μέσα από το ζήτημα της θεολογικής μεθόδου στην ησυχαστική διαμάχη του 14^ου αιώνα και επιχειρεί μια αποτίμηση των σχέσεων φιλοσοφίας και θεολογίας στην ορθόδοξη πατερική παράδοση. Στο κείμενο εξετάζονται αναλυτικά από την μία μεριά οι θέσεις του Βαρλαάμ για τον διαλεκτικό και αποδεικτικό συλλογισμό στη θεολογική γνωσιολογία  και από την άλλη μεριά η διαφοροποίηση του Γρηγορίου Παλαμά ως προς την θεολογική αποδεικτική μέθοδο του.

            Ακολουθεί η  μελέτη του Δ. Μόσχου που εξετάζει και προσπαθεί να αποτιμήσει θεολογικά την αντιμετώπιση του χαρακτηρισμού «ελληνικός» από την Ορθόδοξη Εκκλησία κατά την μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο. Στην μελέτη αυτή δείχνεται ότι η καταδίκη του Ελληνισμού στα βυζαντινά θεολογικά κείμενα δεν είναι γενική αλλά εστιάζεται κυρίως σε διδασκαλίες που αναπαράγουν θέσεις της αρχαιοελληνικής κοσμολογίας και ανθρωπολογίας.

            Το τεύχος περιέχει άλλα πέντε κείμενα που αναφέρονται σε διάφορα θέματα. Το πρώτο κατά σειρά είναι του Φ. Σχοινά που εξετάζει την χριστολογία του Δαμασκηνού όσο αναφορά την σχέση φύσης και υπόστασης ή αλλιώς ουσίας και προσώπου. Το δεύτερο κείμενο είναι του Ν. Κοκοσαλάκη που είναι η διατύπωση κάποιων σκέψεων για την πολιτισμική κρίση της νεοελληνικής κοινωνίας σήμερα και πως αυτή η κρίση αποτυπώνεται στην σχέση της ορθόδοξης εκκλησίας με την νεοελληνική κοινωνία. Το τρίτο κείμενο είναι συναφές με το γενικότερο θέμα του τεύχους εφόσον αναφέρεται στην στάση των Πατέρων της αρχαίας  Εκκλησίας προς το θέατρο και τη θεατρική πρακτική. Αμέσως μετά ακολουθεί μια συνέντευξη του αρχιμανδρίτη Ν. Χατζηνικολάου από τον Ν. Κοκοσαλάκη σε σχέση με ζητήματα λατρείας στην ορθοδοξία και ένα μικρό κείμενο του Π. Γκουρβέλου για την ύπαρξη δύο εσφαλμένων εκδοχών ελληνορθοδοξίας στην σημερινό νεοελληνικό θεολογικό χώρο.

            Το τεύχος τελειώνει με μια σειρά μικρών κειμένων αφιερωμένων στη μνήμη του Ελευθέριου Μάινα, θεολόγου και συνεργάτη της Σύναξης, και με τη μόνιμη στήλη του περιοδικού για το βιβλίο.