~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύναξη, Ν. Γ Πεντζίκης, τχ. 52 (1994), σσ. 130.

            Το 52^ο τεύχος του περιοδικού Σύναξη είναι αφιερωμένο στην μνήμη του λογοτέχνη και ανθρώπου των γραμμάτων Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη. Το αφιέρωμα αποτελείται κατά κύριο λόγο από κείμενα μνήμης και προσωπικής αναφοράς στον Πεντζίκη ενώ υπάρχουν και μερικές μελέτες.

            Το αφιέρωμα ανοίγει με μια σειρά κείμενα που εκφωνήθηκαν ως επικήδειοι χαιρετισμού στην εξόδιο ακολουθία του λογοτέχνη από μέλη της κοινότητας του Αγίου Όρους, από τον ποιητή Τ. Βαρβιτσιώτη, από τον θεολόγο Γ. Μαντζαρίδη, από τον ποιητή Δ. Γκαλημανά, από τον λογοτέχνη Α. Κοσματόπουλο. Στη συνέχεια δημοσιεύεται ένα διήγημα του Ν. Τριανταφυλλόπουλου στο οποίο ο συγγραφέας διαλέγεται με έργα του Πεντζίκη.

            Ακολουθεί η πρώτη μελέτη για το έργο του Πεντζίκη από τον Η. Γιούρα. Θέμα της μελέτης είναι να εξηγηθεί η δυσκολία ανάγνωσης που έχουν τα έργα του μέσα από τις βαθύτερες καταστατικές ιδιότητες αυτών που σχετίζονται με τον τρόπο οργάνωσης και δόμησης τους.

            Τα επόμενα δύο κείμενα αναφέρονται στην σημασία που είχε η ψηφαρίθμιση για το λογοτεχνικό αλλά και ζωγραφικό έργο του Πεντζίκη. Ο Γ. Μενεσσίδης εξηγεί πως και γιατί η ψηφαρίθμιση ήτανε μέθοδος ζωγραφικής για τον Πεντζίκη. Στην συνέχεια του αφιερώματος δημοσιεύεται η αλληλογραφία που είχε ο Ν. Γ. Πεντζίκη με τον Κύπριο ποιητή Κ. Χαραλαμπίδη καθώς και αλληλογραφία του  με τον Δ. Κουτρουμπή. Επίσης υπάρχουν δύο μικρά κείμενα του Σ. Μαρίνη και της Σ. Μανταδάκη που αναφέρονται και αυτά στη μνήμη του Πεντζίκη μέσα από την διατύπωση κάποιων σκέψεων.

            Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με δύο κείμενα. Το ένα είναι μια συνέντευξη του Α. Φωκά ο οποίος ερωτάται από τον Σ. Γουνελά για το έργο του Πεντζίκη και την προσωπική αντιμετώπιση της ζωής που είχε ο Πεντζίκης. Τελευταίο δημοσιεύεται ένα μελέτημα του Δ. Τριανταφυλλόπουλου ο όποιος με τη μορφή δώδεκα θέσεων στοχάζεται τις προϋποθέσεις της ορθόδοξης Εκκλησιαστικής τέχνης, το ρόλο της καλλιτεχνικής δημιουργίας μέσα σε αυτήν, το δογματικό περιεχόμενο και το διάλογο αυτού με τις εικαστικές μορφές στην συγκεκριμένη τέχνη και πολλά άλλα ζητήματα.

            Το τεύχος περιλαμβάνει και τρεις θεολογικές μελέτες εκτός αφιερώματος. Η πρώτη από αυτές είναι το τρίτο μέρος της θεολογικής μελέτης του μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη με θέμα την εσχατολογική κατανόηση της Ευχαριστίας ως Βασιλεία του Θεού. Ο συγγραφέας διατυπώνει κάποιες τελικές θέσεις και επιχειρήματα που ολοκληρώνουν την διαπραγμάτευση του θέματος. Η επόμενη μελέτη είναι του Σ. Αγουρίδη. Ο συγγραφέας αναλύει τρεις καταστάσεις ύπαρξης που συναντάμε στους χριστιανούς: αυτή του κόσμου ως παρελθόντος, εκείνη του «αναμεταξύ», και εκείνη του αναμενόμενου μέλλοντος της Βασιλείας του Θεού. Τονίζεται η μείωση της βαρύτητα του «αναμεταξύ» στην χριστιανική ύπαρξη καθώς και της κοσμολογικής και κοινωνικής διάστασης του Ευαγγελίου περί αλλαγής του κόσμου. Τρίτη μελέτη είναι η μελέτη των Γ. Παναγόπουλου και Π. Ανδριόπουλου οι οποίοι ασκούν κριτική στις θέσεις του Π. Βασιλειάδη που περιέχονται στο μελέτημα του «Ευχαριστία ή κάθαρση το κριτήριο της Ορθοδοξίας» που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 49 της Σύναξης.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.

Σύναξη, Η άσκηση στη ζωή μας, τχ. 53 (1995), σσ. 123.

            Το 53^ο τεύχος του περιοδικού Σύναξη περιέχει ένα αφιέρωμα στο ζήτημα της Άσκησης. Το αφιέρωμα συγκροτείται από εφτά μελέτες που προσεγγίζουν το ζήτημα από διαφορετικές οπτικές.

            Το πρώτο μελέτημα είναι του Θ. Παπαθανασίου και επιχειρεί να προσδιορίσει μέσα από την ιστορία της Εκκλησίας, των δογμάτων της και της θεολογίας της, την έννοια της άσκησης και τα κριτήρια εκκλησιολογικής πιστότητας και αλήθειας αυτής. Δίνει ένα ευρύτερο ορισμό στην έννοια της άσκησης που αφορά όλα τα μέλη της Εκκλησίας και εξετάζει την κίνηση του μοναχισμού και της άσκησης εντός αυτού σε διαλεκτική σχέση με την ευχαριστιακή συγκρότηση της ιστορικής εκκλησιαστικής κοινότητας.

            Η μελέτη που ακολουθεί είναι του π. Β. Θερμού και έχει θέμα της ένα οντολογικό σχεδίασμα της σχέσης ασκήσεως και ανθρώπινου ψυχισμού. Ο συγγραφέας αναλύει της ψυχικές και ψυχαναλυτικές έννοιες: ορμή, αίτημα, επιθυμία με βάση την ψυχαναλυτική θεωρία του Λακάν και φέρνει σε διάλογο αυτές τις έννοιες με την ανθρωπολογία των Πατέρων ώστε να διαχωριστεί η Ορθόδοξη άσκηση από άλλες ανατολικής εμπνεύσεως ασκητικές πρακτικές.

            Τα δύο επόμενα κείμενα προσεγγίζουν το θέμα της άσκησης μέσα από δύο διαστάσεις της καθημερινής ζωής του ανθρώπου, την εργασία και τον γάμο. Στο πρώτο κείμενο ο Α. Αποστολίδης ασχολείται με το νόημα της άσκησης στον χώρο της εργασίας. Ορίζοντας την εργασία όχι πια ως δουλεία αλλά ως δημιουργία στην υπηρεσία του ανθρώπου και του κόσμου επισημαίνει τα σημερινά αδιέξοδα στον χώρο της εργασίας λόγω του οικονομικού και παραγωγικού συστήματος που έχει επικρατήσει. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο απαντάται το ερώτημα για το τι σημαίνει άσκηση. Στο δεύτερο κείμενο ο Π. Νικολόπουλος επιχειρεί να ορίσει την έννοια της άσκησης στον έγγαμο βίο και στις δυσκολίες και τις προκλήσεις που προκύπτουν εντός αυτού.

            Το μελέτημα του Γ. Φίλια εξετάζει την έννοια της άσκησης στην ευχολογία και υμνολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μέσα από αυτήν την εξέταση παρουσιάζει πτυχές του ασκητικού χαρακτήρα της Ορθόδοξης λατρείας. Το επόμενο μελέτημα του Σ. Γιαγκάζογλου ασχολείται την αντιμετώπιση της οικολογικής κρίσης μέσω μιας άλλης θεώρησης του κόσμου και του ανθρώπου στα πλαίσια της εκκλησιαστικής εμπειρίας. Αντλώντας από την θεολογία του αγίου Γρηγορίου Παλαμά ο συγγραφέας δομεί αυτήν την διαφορετική θεώρηση του ανθρώπου και του κόσμου.

            Τελευταίο κείμενο του αφιερώματος είναι το κείμενο του Π. Γκούρβελου εξετάζει συγκριτικά τις απαντήσεις που δόθηκαν σε μεταφυσικά ερωτήματα στον χώρο της Δύσης και στον χώρο της Ανατολής. Τέτοια ερωτήματα είναι  για την θνητότητα ή αθανασία του ανθρώπου, το ερώτημα για το τι είναι η αλήθεια;, και κυρίως το ερώτημα για  την σημασία και τον τρόπο αληθινής ύπαρξης του ανθρώπινου προσώπου.

            Στην μόνιμη στήλη του περιοδικού Ορθόδοξος Κόσμος δημοσιεύεται ένα κείμενο του Π. Πανόπουλου με θέμα την ερμηνεία του ρόλου, της ιδιαιτερότητας και τελικώς του χαρίσματος που διαθέτει ένας μέλος της Εκκλησίας που αποκαλείται στάρετς στην συνείδηση των πιστών. Επιπλέον δημοσιεύεται με μια εκτενής βιβλιοπαρουσίαση του Περί Προσευχής του αρχιμανδρίτη Σωφρόνίου από τον π Θ. Κουμαριανό. Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.

Σύναξη, Ελληνικός  Διαφωτισμός, τχ. 54 (1995), σσ. 130.

            Το 54^ο τεύχος του περιοδικού Σύναξη είναι αφιερωμένο σε διάφορες πτυχές του φαινομένου που ονομάζουμε Ελληνικός  Διαφωτισμός. Τα κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτό το αφιέρωμα αριθμούν τα οκτώ ενώ το τεύχος συμπληρώνεται ως προς την κύρια ύλη του με δύο θεολογικές μελέτες.

            Το μελέτημα του Γ. Γεράση ασχολείται με τον νεοελληνικό διαφωτισμό φωτίζοντας πολλές και διαφορετικές πλευρές του χωρίς όμως να υπάρχει μια συγκεκριμένη συνοχή στο κείμενο του. Μπορούμε να διακρίνουμε πάντως μια έγνοια να δοθεί βάρος στις ιδεολογικές διαμάχες που προκλήθηκαν από την εποχή κιόλας της υποδοχής  του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στην ελληνική κοινωνία και συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.

            Το επόμενο μελέτημα είναι του π. Γ. Μεταλληνού με θέμα την παρουσία και την σκέψη ενός αντιπάλου του Διαφωτισμού, του Α. Πάριου. Ο συγγραφέας εξετάζει τον ιδεολογικό κόσμο του Πάριου σε θέματα όπως η σχέση με την πατερική παράδοση, η σχέση του με την Ευρώπη, η άποψη του για την παιδεία, το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας και της εθελοδουλίας που φαίνεται να προκρίνει, την αντιδιαμετρική του θέση σε σχέση με τους Έλληνες Διαφωτιστές. Ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα από πανηγυρικό που εκφώνησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο καθηγητής Π. Κιτρομηλίδης. Στο απόσπασμα αυτό σταθμίζεται και παρουσιάζεται το φαινόμενο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού χωρίς υπερβολές και μονομέρειες στην ανάλυση.

            Στην μελέτη του ο Γ. Καρράς εξετάζει την ιστορική περίοδο πριν το 1821 και την ανάπτυξη της νεοελληνικής επιστημονικής και γενικότερα φιλοσοφικής σκέψης. Στόχος είναι η κατανόηση και η ερμηνεία του ρόλου της επιστημονικής και γενικότερα φιλοσοφικής σκέψης στην πρόοδο της τότε ελληνικής κοινωνίας και της σχέσης αυτής της σκέψης με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή.

            Στο μικρό του κείμενο ο π. Κ. Παπαδόπουλος ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο ο Κοραής μελέτησε το Βυζάντιο και υποστηρίζει την θέση ότι ο Κοραής είδε με περισσότερη συμπάθεια το Βυζάντιο από τους άλλους διαφωτιστές και πρόσφερα επιστημονικά πορίσματα που είναι δεκτά μέχρι σήμερα για τη μελέτη αυτού.

            Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με δύο μελετήματα. Το πρώτο είναι της Ε. Κούκου και αναφέρεται στην διαμάχη του Κοραή με τον Καποδίστρια. Η συγγραφέας παρουσιάζει ολόκληρο το ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό, και ιδεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξήχθη η διαμάχη με την μορφή της πολεμικής στάσης του Κοραή απέναντι στον Καποδίστρια. Στο δεύτερο μελέτημα ο Π. Γιατζάκης έχει ως  στόχο να παρουσιάσει και να αναλύσει κριτικά την μορφή και το είδος της πρόσληψης της μυστικής εμπειρίας στη μοντέρνα, μεταδιαφωτιστική σκέψη. Για το σκοπό αυτό ερμηνεύει επιλεγμένα κείμενα της φιλοσοφικής, κοινωνιολογικής και παρεμπιπτόντως θεολογικής αυτοσυνειδησίας της Νέας Εποχής. Τέλος δημοσιεύεται και ένα απόσπασμα από το φιλοσοφικό έργο των Adornoκαι HorkheimerΔιαλεκτική του Διαφωτισμού που σχολιάζει μεταφράζει και προλογίζει ο Π. Γιατζάκης.

            Το τεύχος συμπληρώνεται με δύο κείμενα. Το πρώτο  είναι του Π. Ταμβάκη  ο οποίος  παρεμβαίνει στην συζήτηση για την Οντολογία των προσώπων στην Ορθόδοξη θεολογία. Το δεύτερο κείμενο είναι η εισήγηση της Μ. Λαρίου- Δρεττάκη σε συνέδριο που έλαβε χώρα στην Μητρόπολη Θηβών και Λιβαδειάς με θέμα « Η Ορθόδοξη γυναίκα στην Ενωμένη Ευρώπη». Τέλος υπάρχουν στο τεύχος οι μόνιμες στήλες του Ορθόδοξος Κόσμος, Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.