~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Σύναξη, Εκκλησιολoγία: «εάν επιλάθωμαί σου, Ιερουσαλήμ, κολληθείη η γλώσσα μου τω λαρυγγί μου», τχ. 92 ( 2004), σσ. 111.

            Το 92^ο τεύχος της Σύναξης είναι το τελευταίο μεταξύ τριών τευχών που είναι αφιερωμένα στο θέμα της Εκκλησιολογίας.

            Το πρώτο κείμενο είναι του Αρχιμανδρίτη Ευσέβιου Βίττη. Θέμα του είναι η ύπαρξη ή μη αντιστοιχίας λέξεων και πραγματικότητας στον εκκλησιαστικό λόγο. Μέσα από αυτήν την μελέτη επιδιώκεται μια κριτική αυτεπίγνωση της πνευματικής ατμόσφαιρας στην οποία ζουν τα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού.

            Στο δεύτερο κείμενο του τεύχους ο Γ. Μαντζαρίδης κάνει κάποιες σκέψεις για την πορεία της ορθόδοξης θεολογίας. Αναφέρεται στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ορθόδοξη θεολογία ως μία θεολογία καθολική και όχι ομολογιακή όπως οι άλλες. Τέτοιες προκλήσεις είναι η ενεργοποίηση της υπερβατικής αποκαλύψεως του Χριστιανισμού και η πρόκληση για καταπολέμηση της θρησκειοποιήσεως ή της ειδωλοποιήσεως του.

            Το κείμενο του Σ. Λαζάρου βρίσκεται κοντά στον προβληματισμό του προηγούμενου κειμένου αφού αναφέρεται στην αλλοίωση της πίστης όταν αυτή εκπίπτει απλώς σε μια μορφή θρησκείας. Αυτή την αλλοίωση την διαπιστώνει σε διάφορες πτυχές της ενοριακής ζωής της εκκλησιαστικής κοινότητας. Στο ίδιο μήκος σκέψης ο Γ. Τσερεβελάκης στοχάζεται την ταυτότητα και την αυτοσυνειδησία της Εκκλησίας. Το κείμενο του θίγει επιγραμματικά πολλά ζητήματα πάνω στο θέμα της εκκλησιαστικής αυτοσυνειδησίας κάνοντας καίριες και ουσιαστικές επισημάνσεις.

            Στο μελέτημα που ακολουθεί ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός εξετάζει την έννοια του «Κανονικού Μνημοσύνου» από εκκλησιολογική και δογματική πλευρά. Το μελέτημα του δομείται σε τέσσερις άξονες: α) η σχέση λατρείας και διοίκησης στην Ορθόδοξη Εκκλησία, β) η σπουδαιότητα της «κοινωνίας» και της «ακοινωνησίας» στις σχέσεις των τοπικών Εκκλησιών, γ) το εύγλωττον των λειτουργικών εθίμων για την «κοινωνία» και το κοινό λεξιλόγιο του «Μνημοσύνου» διά ζώντας και κεκοιμημένους, δ) το σχετικό και περιστασιακό «ειδικό βάρος» των Ι. Κανόνων για το συγκεκριμένο θέμα.

            Προτελευταίο κείμενο του αφιερώματος είναι η μελέτη του π. ΗeikiHuttunenπου είναι ιερέας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Φιλλανδίας. Θέμα της μελέτης του είναι η ιστορία της ανασυγκρότησης της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Εσθονίας μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Στις πρώτες σελίδες της μελέτης περιγράφεται η κατάσταση της Εκκλησίας της Εσθονίας την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης και στη συνέχεια δίνεται βάρος στην περιγραφή της αναδημιουργίας μέσα και από τις σχέσεις της Εσθονικής Εκκλησίας με τις γειτονικές Αδελφές Εκκλησίες της Φιλανδίας και της Ρωσίας.

            Τελευταίο κείμενο είναι το κείμενο του Π. Νικολόπουλου. Ο συγγραφέας βάζει στο κέντρο του προβληματισμού του το ερώτημα το πως θα εκπληρώσει η Εκκλησία την αποστολή της διακονώντας μια κοινωνία εκκοσμικευμένη που προωθεί την ιδιωτικοποίηση της θρησκείας και το συνειδητό της πλήρωμα το συνιστά μια μειοψηφία του ελληνικού λαού. Παρουσιάζει τις απαντήσεις που δίνονται σε αυτό το ερώτημα από θεολογικές τάσεις, εκσυγχρονιστικές και παραδοσιοκρατικές.

            Εκτός του αφιερώματος υπάρχει ένα κείμενο της μοναχής Θεοξένης με θέμα την αντιμετώπιση της κτίσης από το μοναχισμό. Αναφερόμενη στα αδιέξοδα της σύγχρονης ζωής του ανθρώπου και ειδικά στην προβληματική του σχέση με το φυσικό του περιβάλλον, η μοναχή Θεοξένη παρουσιάζει την χριστιανική επαγγελία για την ανακαίνιση της Κτίσης, την οποία προσπαθεί να διαφυλάξει ο μοναχισμός και είναι μια ουσιαστική προοπτική σωτηρίας από το σημερινό οικολογικό αδιέξοδο.

            Στο τέυχος υπάρχει και η στήλη Σελίδες Διδαχής που δημοσιεύονται δύο κείμενα με το ίδιο θέμα. Πως πρέπει να διδαχθεί το ζήτημα των ναρκωτικών στα πλαίσια της 17^ης διδακτικής ενότητας του μαθήματος των Θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου. Η πρώτη διδακτική πρόταση είναι του Α. Κούρτη, ο οποίος παρουσιάζει τον θεματικό σκελετό πάνω στον οποίο θα αρθρωθεί το μάθημα. Η δεύτερη διδακτική πρόταση είναι της Β. Γώγου και του Α. Μπάρλου, οι οποίοι προτείνουν την δόμηση του μαθήματος μέσα από την επιλογή δύο τραγουδιών. Οι στίχοι αυτών των τραγουδιών θα αποτελέσουν και το ερέθισμα για την ανάπτυξη των σκέψεων των μαθητών πάνω στην ύλη του συγκεκριμένου μαθήματος.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Ορθόδοξος Κόσμος, Διάλογος με τους Αναγνώστες και Το Βιβλίο.  

Σύναξη, Παιδείας Παιδέματα, τχ. 93 (2005), σσ. 115.

            Το 93^ο τεύχος της Σύναξης είναι ένα ακόμη τεύχος που αφιερώνεται στη διερώτηση για το χαρακτήρα και τη θέση του μαθήματος των θρησκευτικών στο σημερινό ελληνικό σχολείο(το ίδιο θέμα είχε και το τέυχος 65). Μέσα από τα κείμενα του τεύχους συνεχίζεται ο διάλογος με βοηθό και τα ερωτήματα: Πως κατανοεί η ίδια η Εκκλησία τη σχέση της με την κοινωνία. Πως κατανοεί η ελληνική κοινωνία την παιδεία και την αποστολή του σχολείου.

            Η πρώτη μελέτη είναι του Χ. Ζήκου και είναι μια μελέτη που διαπραγματεύεται την σχέση των παιδαγωγών και των παιδαγωγούμενων  στο σχολείο υπό το πρίσμα της προσωποκεντρικής θεώρησης. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι: ποια η ταυτότητα αυτής της σχέσης, πότε αυτή είναι γνήσια, ποιες είναι οι λειτουργίες της και τα αποτελέσματα της και ποια είναι η σημασία της για την καθημερινή διδακτική εργασία και την επίτευξη των σκοπών της αγωγής.

            Η δεύτερη μελέτη είναι του Β. Μπετσάκου. Ο συγγραφέας στην μελέτη αυτή εξετάζει συγκριτικά τη θεώρηση των παθών της ψυχής στον Αριστοτέλη και τον άγιο Μάξιμο. Πρώτα μελετάει ξεχωριστά και με αυτόνομο τρόπο τη διδασκαλία του καθενός για τα πάθη. Στη συνέχεια διαπιστώνει τις ομοιότητες και τις διαφορές των δύο θεωριών και καταλήγει με την περιγραφή του χάσματος που διακρίνει την αρχαιοελληνική από την εκκλησιαστική προοπτική.

            Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Α. Βαλλιανάτου. Στο κείμενο αυτό όπως μαρτυρεί και ο τίτλος του ο συγγραφέας ιχνογραφεί κάποια στοιχεία του μαθήματος των θρησκευτικών. Τέτοια στοιχεία σύμφωνα με τον συγγραφέα είναι ο χριστοκεντρικός και ο παιδοκεντρικός χαρακτήρας του μαθήματος. Ο συγγραφέας αναλύει το μάθημα της θρησκευτικής αγωγής σε σχέση με την σύγχρονη εποχή και παιδαγωγικά συστήματα που επικρατούν σήμερα.

            Tέταρτη κατά σειρά μελέτη επί του θέματος του αφιερώματος είναι η μελέτη του Σ. Γιαγκάζογλου. Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση του ζητήματος και από ιστορική οπτική άλλα και από την οπτική της σημερινής συζήτησης. Ο συγγραφέας καταγράφει  την ιστορία της θέσης του μαθήματος θεσμικά, δηλαδή μέσα στο κρατικό εκπαιδευτικό σύστημα, στις πρώτες σελίδες της μελέτης τους. Έπειτα παρουσιάζει την συζήτηση που έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του 70 και μετά για το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του μαθήματος. Η μελέτη καταλήγει με μια σειρά προτάσεων του ίδιου του συγγραφέα για την αναπλαισίωση του θεολογικού και παιδαγωγικού χαρακτήρα του μαθήματος σε νέες βάσεις και αρχές.

            Η επόμενη μελέτη ανήκει στον Α. Κούρτη ο οποίος διαλέγεται μέσα από τα γραφόμενα του με τις προτάσεις για μετατροπή του μαθήματος των θρησκευτικών σε βιβλικό ή σε πολιτιστικό μάθημα. Ο συγγραφέας κάνει κριτική στα δύο αυτά μοντέλα υποστηρίζοντας το θεολογικό- ομολογιακό χαρακτήρα του μαθήματος και μη θεωρώντας αρνητικό στοιχείο την προαιρετικότητα του θεολογικού- ομολογιακού μαθήματος. Στο κείμενο του αναπτύσσει το τι σημαίνει γι’ αυτόν ο θεολογικός-ομολογιακός χαρακτήρας του μαθήματος.

            Ο Δ. Μαγριπλής στη συνεισφορά του στο αφιέρωμα διαπραγματεύεται την έννοια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και τοποθετεί το  μάθημα των θρησκευτικών μέσα σε αυτό την έννοια. Υποστηρίζει το θρησκειολογικό χαρακτήρα του μαθήματος ως το χαρακτήρα που ανταποκρίνεται στην έννοια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και στον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα των σημερινών κοινωνιών.

            Το τελευταίο κείμενο είναι του Κ. Δεληκωνσταντή και θίγει το ζήτημα της διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ο συγγραφέας επισημαίνει την απουσία εκπαίδευσης των υποψήφιων δασκάλων στο μάθημα των θρησκευτικών στα παιδαγωγικά τμήματα και κατά συνέπεια την προβληματική, ελλιπής διδασκαλία των θρησκευτικών στα δημοτικά σχολεία. Ο συγγραφέας δεν αρκείται στην επισήμανση της δυσάρεστης κατάστασης αλλά προβαίνει και σε προτάσεις για την βελτίωση της διδασκαλίας των θρησκευτικών στο ελληνικό δημοτικό σχολείο.

            Εκτός του αφιερώματος υπάρχουν δύο κείμενα που το ένα έχει παιδαγωγικό θέμα και αναφέρεται στην διδακτική εμπειρία τριών καθηγητών (Α. Μπάρλου, Β. Γώγου, Μ. Κορακάκη) από τα σχολεία  δεύτερης ευκαιρίας. Το άλλο κείμενο είναι του Ν. Παύλου και αναφέρεται στο λόγο της θεολογίας πάνω σε ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο στην σύγχρονη εποχή, όπως η σχέση του με την κτίση και τις νέες συνθήκες που φέρει η τεχνολογική και τεχνική ανάπτυξη των κοινωνιών τους τελευταίους αιώνες.

            Στις τελευταίες σελίδες του τεύχους υπάρχει και μία άλλη ενότητα που σχετίζεται με το θέμα του αφιερώματος. Δημοσιεύονται δύο αποφάνσεις του Συνηγόρου του Πολίτη επί αναφοράς γονέων που είχαν ζητήσει την απαλλαγή του παιδιού τους από το μάθημα των θρησκευτικών. Τις δύο αποφάνσεις καλούνται να σχολιάσουν ο Σ. Γιαγκάζογλου, σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και ο Α. Βαλλιανάτος που είναι σχολικός σύμβουλος.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με ένα μικρό σημείωμα του Θ. Παπαθανασίου στο διεθνές Συνέδριο για την Παγκόσμια Ιεραποστολή και τον Ευαγγελισμό που επρόκειτο να διεξαχθεί στις 9 με 16 Μάιου του 2005 στην Αθήνα. Τέλος υπάρχει και η μόνιμη στήλη του περιοδικού Το Βιβλίο.

Σύναξη, Το Κακό, τχ. 94 (2005), σσ. 111.

            Το 94^ο τεύχος της Σύναξης έχει ως θέμα του την έννοια του κακού. Τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα στρέφονται και στη θεολογική παράδοση αλλά και σε ερωτήματα που θέτει η σημερινή πραγματικότητα και τα σύγχρονα κοσμοείδωλα σχετικά με την έννοια του κακού. Ερωτήματα όπως ποια είναι η σχέση του Θεού με το Κακό, ποια είναι η σχέση μεταξύ θείας παντοδυναμίας και αγάπης, μεταξύ ανθρώπινης ευθύνης και αθωότητας, μεταξύ ανθρώπινης ελευθερίας και θείου σχεδίου εξετάζονται στο αφιέρωμα.

            Η πρώτη μελέτη είναι του Γ. Μπέκου. Στο πρώτο μισό της μελέτης του ο συγγραφέας παρουσιάζει τις φιλοσοφικές, ηθικές και οντολογικές ερμηνείες του κακού από τον σύγχρονο εκκοσμικευμένο και μεταμεταφυσικό πολιτισμό. Οι έννοιες του θανάτου και του πόνου και η απώθηση τους με την ταυτόχρονη ανάληψη τους αποκλειστικά από την ιατρική επιστήμη είναι μια πτυχή αυτών των ερμηνειών που παραθέτει ο συγγραφέας. Στο δεύτερο μισό του κειμένου του παρουσιάζει την χριστιανική αντίληψη ότι η διαχείριση του κακού είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης θέλησης ως ατομική ευθύνη που ξεπερνάει τα όρια της ατομικότητας αλλά και ως γεγονός που καλείται να υπηρετήσει κι όχι να προσβάλει την ανθρώπινη ζωή.

            Η δεύτερη μελέτη ανήκει στον π. Ε. Γκανά και θέμα της είναι η παρουσίαση των διενέξεων πάνω στη σημασία της διαρκούς παρουσίας του κακού στην ανθρώπινη φύση. Η πρώτη έποψη αυτού του θέματος είναι η μελέτη κατά αντιπαράθεση της χριστιανικής παράδοσης περί της αιτίας του κακού και της νεωτερικής καντιανής παράδοσης. Η δεύτερη έποψη είναι αυτή της θεοδικίας και ο συγγραφέας μας δείχνει την φιλοσοφική-μεταφυσική και στην συνέχεια την βιβλική αντιμετώπιση της σχέσεως του Θεού με το κακό που συμβαίνει στον κόσμο.

            Αμέσως μετά από αυτά τα δύο κείμενα ακολουθεί μια ενότητα που περιλαμβάνει τρία κείμενα που απαντούν το καθένα από την δική του οπτική σε ερώτημα που τους απευθύνει η Σύναξη. Το ερώτημα αναφέρεται στο νόημα και στην ερμηνεία που πρέπει να δοθεί στις έννοιες της προπτωτικής κατάστασης και της πτώσης. Πρέπει να τις ερμηνεύσουμε ως ιστορικές- κυριολεκτικές πραγματικότητες; Το πρώτο κείμενο απάντησης είναι του Μ. Κωνσταντίνου ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει μια θεολογική ερμηνεία των βιβλικών αφηγήσεων για την προϊστορία της ανθρωπότητας που θα συνάδει με την διαπίστωση ότι η βιβλική αφήγηση για τον παράδεισο και την πτώση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αναφορά σε ιστορικά γεγονότα. Το δεύτερο κείμενο είναι του Α. Βλέτση. Αυτός καταπιάνεται κυρίως με την θεολογική ερμηνεία της φθοράς προσπαθώντας να δείξει ότι η θεολογία του Μάξιμου του Ομολογητή δίνει μια απάντηση στην έννοια της κτιστότητα που δεν εξαρτάται από μια ιστορική κατανόηση της πτώσης. Στο τελευταίο κείμενο του Σ. Παπαλεξανδρόπουλου γίνεται μια απόπειρα θρησκειολογικής προσέγγισης της έννοιας της πτώσης.

            Το επόμενο κείμενο μετά από αυτήν την ενότητα είναι του Αρχιεπίσκοπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιου. Θέμα του είναι μια κατεξοχήν διάσταση του κακού στον κόσμο που είναι η φτώχεια. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζει την θέση των μεγάλων θρησκειών απέναντι στην φτώχεια. Στο δεύτερο μέρος καταπιάνεται με το πρόβλημα της φτώχειας στο σύγχρονο κόσμο.

            Ακολουθούν δύο μικρά κείμενα, το ένα του Ν. Βαραλή και το άλλο του π. Β. Θερμού. Το πρώτο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ διαχειρίζονται το «κακό» στην παρουσίαση των ειδήσεων καθώς και στις ενημερωτικές τους εκπομπές. Ο π. Β. Θερμός θέλει να απαντήσει με το κείμενο του στο ερώτημα του πως μπορεί ένας άνθρωπος να επινοεί τρόπους για να προκαλεί σωματικό ή ψυχικό πόνο σε έναν άλλο άνθρωπο.

            Ένατη κατά σειρά μελέτη του αφιερώματος είναι η μελέτη του π. Ν. Λουδοβίκου. Ο συγγραφέας εκκινεί από την αρχαιοελληνική σκέψη για την έννοια του κακού και μέσω της χριστιανικής σκέψεως καταλήγει στην σκέψη των διαφωτιστών και στην σύγχρονη γενετική. Σε αυτήν την διαδρομή παρουσιάζεται η θέση από την μία ότι η αιτία του κακού είναι η κτιστότητα και η τρεπτότητα των όντων και από την άλλη η θέση ότι η αιτία του κακού είναι το προπατορικό αμάρτημα. Τις δύο αυτές οι θέσεις ο συγγραφέας τις θεωρεί ασυμβίβαστες μεταξύ τους αφού προέρχονται από μια διαφορετική θεολογία, μια διαφορετική ανθρωπολογία,  μια διαφορετική οντολογία.

            Προτελευταία μελέτη είναι η μελέτη του Φ. Σχοινά ο οποίος εξετάζει και αυτός την έννοια του κακού μέσα στην αρχαιοελληνική και την χριστιανική σκέψη. Στο πρώτο μέρος της  μελέτης  γίνεται εκτενέστερη αναφορά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι αρχαίοι Έλληνες την παρουσία του κακού στην ανθρώπινη ζωή, ενώ επισημαίνεται η διαφοροποίηση της πλατωνικής φιλοσοφίας σε σχέση με το κύριο σώμα των αρχαιοελληνικών αντιλήψεων. Στο  δεύτερο μέρος αναλύεται η χριστιανική αντίληψη με κύριο άξονα την πατερική διδασκαλία ότι το κακό είναι επιγέννημα της ελεύθερης βούλησης των λογικών και ελεύθερων όντων, δηλαδή των εκπεσόντων αγγέλων και του ανθρώπου.

            Τελευταία μελέτη είναι του Π. Ταμβάκη. Στην μελέτη αυτή αναλύεται το βιβλίο του Χ. Γιανναρά Οντολογία της σχέσης. Το βιβλίο αναλύεται υπό το πρίσμα των ανθρωπολογικών ερωτημάτων για το τι σημαίνει λογικό υποκείμενο και πως σχετίζεται η ελευθερία του ανθρώπου με την ύπαρξη του κακού. Στις αποκλίσεις της βιβλικής σκέψης με το επιστημονικό κοσμοείδωλο που διαπιστώνει ο Γιανναράς πάνω  σε αυτά τα ερωτήματα ο συγγραφέας προτείνει ως μέσο υπέρβασης την περί διπλής κατασκευής του ανθρώπου ερμηνεία του Γρηγορίου Νύσσης.

            Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Ορθόδοξος κόσμος, Διάλογος με τους Αναγνώστες και με ένα κατάλογο των βιβλίων που έλαβε η Σύναξη στα γραφεία της.