Σύναξη, Αρχαίες Εκκλησίες της Ανατολής, τχ. 30 (1989), σσ. 114
Το 30ο τεύχος είναι αφιερωμένο στις αρχαίες Εκκλησίες της Ανατολής, οι οποίες βρίσκονται αρκετά κοντά στην Ορθόδοξη Εκκλησία κατά τα δόγματα. Παρόλα αυτά, συχνά η Ορθόδοξη Εκκλησία τις αγνοεί ή διαιωνίζει ένα διάλογο μαζί τους που δεν καταλήγει σε αποφάσεις.
Το 1ο κείμενο του τεύχους είναι απόσπασμα από το Συναξάρι του Απ. Θωμά του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου που περιγράφει τη δράση του αποστόλου στην Ινδία και τη σχέση του με το βασιλιά Γουνδιαφόρο.
Το 2ο κείμενο, Διάλογος μετά των Ανατολικών ή Αντιχαλκηδονείων Εκκλησιών του Ιωάννη Καρμίρη, καταγράφει την πορεία του θεολογικού διαλόγου μεταξύ Ορθόδοξης Εκκλησίας και αρχαίων Ανατολικών Εκκλησιών από το 451, όταν με αφορμή το δόγμα της Χαλκηδόνας αποσχίστηκαν από την Ορθόδοξη Εκκλησία, μέχρι το 1973, όταν η τριμελής Διανατολική Θεολογική υποεπιτροπή σε συνεδρίασή της στην Αθήνα με την αντίστοιχή της Ορθόδοξη, προετοίμασαν το θέμα της προσεχούς πρώτης συνδιασκέψεως μικτής Ορθοδοξο-ανατολικής Θεολογικής Επιτροπής.
Το επόμενο κείμενο, Η εμπειρία του Θεού στη ζωή ενός μοναχού του π. Ματθαίου του φτωχού, σε μετάφραση Ιωάννη Λάππα και Βασιλικής Γουνελά, έχει ως θέμα την εμπειρία του Θεού που αποκτά ο μοναχός για τον εαυτό του και την εμπειρία του Θεού που αποκτά για τους άλλους. Πραγματεύεται κυρίως την αφύπνιση του ενστίκτου της επιστροφής στο Θεό, που συμβαίνει στο μοναχό, και την αξία της εξόδου του από τον κόσμο, την κατάκτηση της κατάστασης του καινού ανθρώπου και της πληρότητας του Πνεύματος, ώστε να μπορέσει να φέρει όλους τους ανθρώπους στο Θεό.
Το 4ο κείμενο του πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου, Σχέσεις του αγίου Φωτίου με την αρμενική εκκλησία, αναφέρεται στις σχέσεις Αρμενίων- Ελλήνων πριν και κυρίως μετά τον εκχριστιανισμό της Αρμενίας. Εδώ υποστηρίζεται με παραδείγματα ότι μεγάλο τμήμα της Αρμενικής εκκλησίας δεχόταν τη σύνοδο της Χαλκηδόνας. Αυτό ενισχύθηκε με το διάλογο, που εγκαινίασε την εποχή του Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα με τις επιστολές του ο άγιος Φώτιος με τους Αρμενίους.
Στο 5ο κείμενο, Μονοφυσιτισμός και Διοφυσιτισμός του TadrosY. Malaty, σε μετάφραση Ηλία Μαλεβίτη, ο συγγραφέας εκθέτει πώς αντιλαμβάνεται η Κοπτική εκκλησία τη φράση «μία φύσις» και εξηγεί τους λόγους απόρριψης της συνόδου της Χαλκηδόνας. Τέλος, υπογραμμίζει τη διάκριση του Νεστοριανικού δυοφυσιτισμού από το Χαλκηδόνιο.
Στο 6ο κείμενο, Η Συροχαλδαϊκή Αναφορά Αδδαίου και Μάριος, ο Γιώργος Φίλιας αναφέρεται στην ιουδαϊκή επίδραση επί της Συροχαλδαϊκής αναφοράς των «ευαγγελιστών της Ανατολής» και υποστηρίζει την αρχαιότητά της, τοποθετώντας την Επίκληση μεταξύ 2ου και 3ου μ.Χ. αι. Κάνει λόγο για την αρχική προφορική παράδοση και τις γραπτές εκδόσεις του κειμένου και αναλύει τη δομή της αναφοράς.
Το 7ο κείμενο του Γεωργίου Μαρτζέλου, Ο Όρος της Χαλκηδόνας. Συμβολή στην ιστορικοδογματική διερεύνηση του Όρου της Δ΄ οικουμενικής Συνόδου, εξετάζει με συντομία το πρόβλημα της σχέσης του Όρου της Χαλκηδόνας με τη Χριστολογία του Κυρίλλου, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό και θεολογικό πλαίσιο της εποχής. Ο συγγραφέας τονίζει ότι ενώ οι ορθόδοξοι θεολόγοι θεωρούν τον Όρο ως απόλυτα σύμφωνο με τη χριστολογική διδασκαλία του Κυρίλλου, οι αντιχαλκηδόνιοι και η πλειοψηφία των δυτικών Χακληδόνιων θεολόγων, τον θεωρούν άσχετο ή και ασυμβίβαστο με την Κυρίλλεια Χριστολογία.
Στην ενότητα Ορθόδοξος Κόσμος η οποία ακολουθεί, δημοσιεύεται το κείμενο Διακόνισσες στην Κοπτική Εκκλησία, συνέντευξη του Πατριάρχη Σενούντα Γ΄ στην ChristineChaillot, σε μετάφραση του Σταύρου Γιαγκάζογλου, το οποίο συζητά δύο τύπους διακονίας των γυναικών: το λειτούργημα των διακονισσών και τις «αφιερωμένες νέες». Παρέχονται πληροφορίες για την καθιέρωση των διακονισσών κατά τη θ. ευχαριστία, για τις διακονίες, τη ζωή και τον τόπο διαμονής των γυναικών αυτών, και εξηγούνται οι λόγοι αναβίωσης του θεσμού των διακονισσών.
Στο επόμενο κείμενο, Μια επίσκεψη στη Θηβαΐδα και στη Νιτρία, ο αρχιμανδρίτης Ηλίας διηγείται την επίσκεψή του στα Κοπτικά μοναστήρια το καλοκαίρι του 1985 παραθέτοντας ιστορικά στοιχεία για τις μονές και καταθέτοντας τις εντυπώσεις του από τη γνωριμία και τις συζητήσεις με τους πατέρες της ερήμου και το γέροντα της Μονής του Αγίου Μακαρίου.
Ακολουθούν τα Πρακτικά Διαλόγων, αποσπάσματα από το βιβλίο του Αρχιεπισκόπου Θυατείρων Μεθοδίου Θεολογικαί και ιστορικαί μελέται. Πρόκειται για μέρος των παρεμβάσεων των Ν. Ζαμπολότσκυ, Σεβ. Μητροπολίτη Τρανουπόλεως, καθηγητή Π. Φούγια, Αρχιμ. Ιακώβου Καπενεκά, Σεβ. Μητροπολίτη κ. Ηλία, Σεβ. Μητροπολίτη Αξώμης, Σεβ. Προέδρου Μητροπολίτη Μύρων Χρυσοστόμου, καθηγητή π. Στανιλοάε.
Στο 11ο κείμενο του τεύχους, Κοπτικά υφάσματα, η Σοφία Γεωργά μελετά τα υφάσματα εκείνα που βρέθηκαν στις αιγυπτιακές νεκροπόλεις τα οποία καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο από τα ύστερα ελληνιστικά χρόνια μέχρι και την ισλαμική κατοχή της χώρας. Μέσα από τη μελέτη τους, δίνεται μια πλήρης ανάλυση των διαφορετικών φάσεων που πέρασε η κοπτική τέχνη, αλλά και στοιχεία για τις κοινωνικές και ιστορικές συγκυρίες, τις φιλικές ή εχθρικές επιρροές που δέχθηκαν οι Κόπτες. Τέλος, γίνεται διαχωρισμός των κοπτικών υφασμάτων από τεχνική άποψη.
Το 12ο κείμενο, Μια συνάντηση. Πρακτικές εκκλησιολογικές προσεγγίσεις μεταξύ Χαλκηδονίων και Προχαλκηδονίων της ChristineChaillot, σε μετάφραση Ελ. Μάινα και Σ. Γουνελά, αναφέρεται στις επαφές και αμοιβαίες επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Χαλκηδονίων και Προχαλκηδονίων μετά τη συνδιάσκεψη της Γενεύης (1970), ιδιαίτερα δε στην επίσκεψη της ηγουμένης και μιας μοναχής από το κοπτικό μοναστήρι της Αγίας Δαμιανής στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 1986. Τέλος, προτείνονται δυνατότητες βίωσης μιας πρακτικής εκκλησιολογίας μέσα από τις ανακοινώσεις της Γενεύης (1970) και της Αντίς Αμπέμπα (1971).
Ακολουθεί το σύντομο κείμενο του Οβάν Οδζνετσί Πώς ζωγραφίζουμε τις εικόνες, από το βιβλίο του π. Γ. Πετροσιάν Η θέση της Αρμενικής Εκκλησίας έναντι των ιερών εικόνων, στο οποίο εξηγείται η ανθρωπομορφική αναπαράσταση του Χριστού στην Αρμενική Εκκλησία.
Έπεται ένα ακόμη σύντομο κείμενο με τον τίτλο Μαρτυρία της Ανζέλ Κουρτιάν, απόσπασμα από το βιβλίο Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν, που αναφέρεται στο διωγμό των Χριστιανών από τους Τούρκους (1915- 1924).
Το 14ο κείμενο, Μια Αποστολική Εκκλησία στην Ινδία του Ιωσήφ Κουρικαντατίλ, περιγράφει την ιστορική πορεία της Εκκλησίας του Μαλαμπάρ από την ίδρυσή της, σύμφωνα με την παράδοση, από τον απόστολο Θωμά το 52 μ.Χ., μέχρι τη σύγχρονη εποχή, δίνοντας έμφαση σε σημαντικά γεγονότα της ιστορίας της: αποστολή ιεραποστόλων από τον αρχιεπίσκοπο Αλεξανδρείας (190 μ.Χ.), συριακή κατάκτηση (345 μ.Χ.) και απόσχιση της εκκλησίας λόγω του μονοφυσιτισμού (451 μ.Χ.), καθολική ιεραποστολή (1599 μ.Χ.), προτεσταντική ιεραποστολή (1815-1836 μ.Χ.). Τέλος, δίνονται πληροφορίες για τη δομή, οργάνωση και λειτουργική ζωή.
Στην ενότητα Προβλήματα του περιοδικού δημοσιεύεται το κείμενο του Αθανασίου Κ. Παπατζίμα Το οικολογικό-πνευματικό αδιέξοδο του τεχνικού πολιτισμού, που υπογραμμίζει την αντίληψη και στάση του σύγχρονου τεχνικού πολιτισμού απέναντι στη φύση, συγκρίνοντάς την με τη στάση του αρχαίου ελληνικού κόσμου και του βυζαντινού πολιτισμού απέναντί της. Στην κρίση των αξιών, στην απώλεια της σημασίας των εννοιών και στο περιβαλλοντικό αδιέξοδο, επισημαίνεται η ανάγκη ριζικής νοητικής πνευματικής μεταστροφής και η δημιουργία μιας πραγματικής, κοινοτικής κοινωνίας πολιτών και προσώπων.
Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο.