~ Ορθόδοξη Θεολογική Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Ι.Μ.Δ. ~

Η ιστοσελίδα βρίσκεται υπό αναβάθμιση.

Σύναξη 62 Απρίλιος - Ιούνιος 1997

Σύναξη, Εκκλησία Ελληνισμός Χριστιανισμός, τχ. 62 (1997), σσ. 139.

            Το 62ο τεύχος της Σύναξης καταπιάνεται με το θέμα της σχέσης του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού και τρίτο όρο αυτής της σχέσης την Εκκλησία. Το θέμα παρουσιάζεται σε έξι κείμενα που έχουν φιλοσοφική και θεολογική προοπτική κυρίως.

            Το πρώτο κείμενο του τεύχους είναι του Γ. Καρακωστάνογλου. Ο συγγραφέας συγκρίνει  με μεστό και συνοπτικό τρόπο την ελληνική φιλοσοφία των τριών πρώτων αιώνων μ.Χ. με την χριστιανική θεολογία της ίδιας περιόδου. Η σύγκριση γίνεται στον χώρο της οντολογίας με στόχο να παρουσιαστούν οι θεολογικές, κοσμολογικές, ανθρωπολογικές και σωτηριολογικές διαφορές που αντιπαραθέτουν ουσιαστικά αυτούς τους δύο κόσμους.

            Το επόμενο κείμενο είναι του Ο. Clément με θέμα την ανάλυση της έννοιας του «χριστιανικού ελληνισμού» σε σχέση τόσο με την ιστορία, όσο και με την ιεραποστολική και εσχατολογική προοπτική. Στο επίπεδο της ιστορίας  ο συγγραφέας θυμίζει ότι εκτός από τον  «χριστιανικό ελληνισμό», υπήρξαν και ο «χριστιανικός σημιτισμός», ο «χριστιανικός λατινισμός» ή ακόμη και ο «κέλτικος  χριστιανισμός», ως ιστορικές πραγματικότητες. Στην ιεραποστολική προοπτική ο Χριστιανισμός καλείται να συναντηθεί με ένα νέο πλαίσιο πνευματικών ευαισθησιών και εννοιολογικών συστημάτων ενώ στην εσχατολογική προοπτική πρέπει να δούμε κριτικά κάθε πρόσδεση της χριστιανικής πίστης στο άρμα μιας αυτοκρατορίας κάποτε, ενός έθνους τώρα. Πρόσδεση που οδηγεί στην ιδεολογικοποίηση και στην ειδωλολατρία την χριστιανική πίστη, η οποία αντιθέτως οφείλει  να είναι ειδωλοκλαστική.

            Ο  Χ. Τερέζης στην μελέτη που ακολουθεί εξετάζει την έννοια του κακού στον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο και στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη. Ο συγγραφέας με συστηματικό και αναλυτικό τρόπο παρουσιάζει τις φιλοσοφικές απόψεις των δύο συγγραφέων για την οντολογική, ανθρωπολογική και ηθική διάσταση του κακού, όπως αυτές αποτυπώνονται σε κάποια κείμενα τους. Το κύριο μέρος της μελέτης συμπληρώνεται από μία κατατοπιστική εισαγωγή και ένα καταληκτικό μέρος όπου διατυπώνονται τα συμπεράσματα με σαφήνεια.

            Στο τέταρτο κατά σειρά κείμενο του τεύχους, ο π. Ν. Λουδοβίκος παρουσιάζει  τα αδιέξοδα της οντολογίας της πλωτινικής και θωμιστικής φιλοσοφίας και την ανάληψη αυτών των αδιεξόδων από την Πατερική θεολογία (εστιάζοντας κυρίως στον Γρηγόριο τον Παλαμά). Με άξονα τις έννοιες της θεωρίας και της ύπαρξης, ο συγγραφέας αναπτύσσει τη θέση ότι στην Πατερική οντολογία η ύπαρξη δεν είναι φύσει πτώση και απώλεια όντος, αλλά εσχατολογικό άνοιγμα της ουσίας-φύσεως στο όντως είναι. Και με αυτόν τον τρόπο επιχειρείται μια απάντηση στο πρόβλημα της «θεωρίας» και της αγωνίας αυτής  απέναντι στο πραγματικό.

            O Σ. Γιαγκάζογλου προσεγγίζει το θέμα ελληνισμός- χριστιανισμός μέσα από το ζήτημα της θεολογικής μεθόδου στην ησυχαστική διαμάχη του 14ου αιώνα και επιχειρεί μια αποτίμηση των σχέσεων φιλοσοφίας και θεολογίας στην ορθόδοξη πατερική παράδοση. Στο κείμενο εξετάζονται αναλυτικά από την μία μεριά οι θέσεις του Βαρλαάμ για τον διαλεκτικό και αποδεικτικό συλλογισμό στη θεολογική γνωσιολογία  και από την άλλη μεριά η διαφοροποίηση του Γρηγορίου Παλαμά ως προς την θεολογική αποδεικτική μέθοδο του.

            Ακολουθεί η  μελέτη του Δ. Μόσχου που εξετάζει και προσπαθεί να αποτιμήσει θεολογικά την αντιμετώπιση του χαρακτηρισμού «ελληνικός» από την Ορθόδοξη Εκκλησία κατά την μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο. Στην μελέτη αυτή δείχνεται ότι η καταδίκη του Ελληνισμού στα βυζαντινά θεολογικά κείμενα δεν είναι γενική αλλά εστιάζεται κυρίως σε διδασκαλίες που αναπαράγουν θέσεις της αρχαιοελληνικής κοσμολογίας και ανθρωπολογίας.

            Το τεύχος περιέχει άλλα πέντε κείμενα που αναφέρονται σε διάφορα θέματα. Το πρώτο κατά σειρά είναι του Φ. Σχοινά που εξετάζει την χριστολογία του Δαμασκηνού όσο αναφορά την σχέση φύσης και υπόστασης ή αλλιώς ουσίας και προσώπου. Το δεύτερο κείμενο είναι του Ν. Κοκοσαλάκη που είναι η διατύπωση κάποιων σκέψεων για την πολιτισμική κρίση της νεοελληνικής κοινωνίας σήμερα και πως αυτή η κρίση αποτυπώνεται στην σχέση της ορθόδοξης εκκλησίας με την νεοελληνική κοινωνία. Το τρίτο κείμενο είναι συναφές με το γενικότερο θέμα του τεύχους εφόσον αναφέρεται στην στάση των Πατέρων της αρχαίας  Εκκλησίας προς το θέατρο και τη θεατρική πρακτική. Αμέσως μετά ακολουθεί μια συνέντευξη του αρχιμανδρίτη Ν. Χατζηνικολάου από τον Ν. Κοκοσαλάκη σε σχέση με ζητήματα λατρείας στην ορθοδοξία και ένα μικρό κείμενο του Π. Γκουρβέλου για την ύπαρξη δύο εσφαλμένων εκδοχών ελληνορθοδοξίας στην σημερινό νεοελληνικό θεολογικό χώρο.

            Το τεύχος τελειώνει με μια σειρά μικρών κειμένων αφιερωμένων στη μνήμη του Ελευθέριου Μάινα, θεολόγου και συνεργάτη της Σύναξης, και με τη μόνιμη στήλη του περιοδικού για το βιβλίο.

             

                       

       

Αναζητηση