Σύναξη, Ελληνικός Νεοπαγανισμός, τχ 69 (1999), σσ. 132.
Το 69ο τεύχος της Σύναξης εξετάζει το θέμα του αρχαιολατρικού νεοπαγανισμού ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται ως προσπάθεια αναβίωσης του προχριστιανικού ελληνισμού. Το θέμα δεν εξετάζεται με βάση την σχέση Χριστιανισμού και Ελληνισμού γενικότερα αλλά οι συγγραφείς εστιάζουν στην σχέση της εκκλησιαστικής ταυτότητας με την νεοπαγανιστικό φαινόμενο και τις εκφάνσεις του. Η σχέση αυτή δεν αρθρώνεται μόνο με όρους κριτικής αλλά και με όρους αυτοκριτικής εφόσον σήμερα η σύγχυση της εκκλησιαστικής ταυτότητας με την πολιτισμική και εθνική ταυτότητα και το πρόταγμα της ελληνολατρείας φανερώνει μια έλλειψη αυτοσυνειδησίας και εντός της Εκκλησίας.
Το πρώτο κείμενο του Β. Ξυδιά είναι ένα μια αναλυτική χαρτογράφιση του φαινομένου του νεοπαγανισμού και προσφέρει μια πανοραμική εποπτεία όλων των τάσεων αυτού. Η ανάλυση κατηγοριοποιείται μέσα από τους άξονες της ελληνικής πρωτιάς, της ελληνικής θρησκείας και της τεχνο-προφητείας των εξωγήινων θεών. Μέσα σε αυτούς τους άξονες το φαινόμενο δεν προσεγγίζεται ως γραφικό αλλά ο συγγραφέας προσπαθεί να αναδείξει τα θεολογικά, μεταφυσικά και πνευματικά αιτήματα στα οποία προσπαθεί να απαντήσει ο νεοπαγανισμός. Μόνο με αυτό τον τρόπο γίνονται κατανοητές εις βάθος οι απαντήσεις του νεοπαγανισμού, απαντήσεις ενός γνήσιου τέκνου της μεταμοντέρνας εποχής μας, όπως μας αποδεικνύει ο συγγραφέας.
Κεντρική ιδέα στο δεύτερο κείμενο του αφιερώματος είναι ότι ο ελληνικός νεοπαγανισμός από θρησκειολογική άποψη είναι μια νέα θρησκεία σε σχέση με την αρχαία θρησκεία και τις διάφορες φάσεις της. Ο συγγραφέας, Σ. Παπαλεξανδρόπουλος, παρουσιάζει τις δύο διαμορφωτικές διαδικασίες που οδηγούν σε ανιστορικές αναπλάσεις της αρχαιοελληνικής θρησκείας. Αυτές οι διαδικασίες είναι η επιβολή νεοθρησκειακών ιδεών και η απολυτοποίηση της αρχαιοελληνικής θρησκείας.
Το επόμενο κείμενο είναι μια μελέτη του Φ. Σχοινά με θέμα τις αντιφάσεις ορισμένων θέσεων των ελληνοκεντρικών αρχαιολατρών εάν λάβουμε υπόψιν αναλύσεις της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής γραμματείας και κυρίως την φιλοσοφία του Πλάτωνα. Επιπλέον ο συγγραφέας σχολιάζει τον έντονο εθνικισμό, στα όρια του ρατσισμού, που υπάρχει στις θέσεις πολλών ελληνοκεντρικών.
Το τέταρτο κατά σειρά κείμενο του τεύχους ανήκει στον Σ. Γιαγκάζογλου και διαπραγματεύεται τις φιλοσοφικές προκείμενες μιας θεωρίας της περιόδου του Μέσου Πλατωνισμού, που είναι γνωστή ως θεωρία της λογοκλοπής. Μέσα από την χρονολογική πολεμική και τον ανταγωνισμό του Μωυσή με τον Όμηρο και τον Πλάτωνα που αναπτύσσονται σε αυτήν την θεωρία, ο συγγραφέας διαπιστώνει την εξυπηρέτηση απολογητικών αναγκών των Χριστιανών και των ειδωλολατρών. Κυρίως, σύμφωνα με τον συγγραφέα, η θεωρία της λογοκλοπής στις διάφορες διατυπώσεις κρύβει ακόμη μία απόπειρα αμοιβαίας προσέγγισης Ελληνισμού και Χριστιανισμού.
Η μελέτη που ακολουθεί είναι του Θ. Παπαθανασίου στην οποία επιχειρείται μια μη-ιδεοληπτική προσέγγιση του ζητήματος της καταστροφής των παγανιστικών ιερών από τους χριστιανούς με ερμηνευτικό κλειδί δύο διαφορετικές οπτικές. Η πρώτη οπτική είναι αυτή που ονομάζει ο συγγραφέας «σύγκρουση θεών» η λογική της οποίας συνοψίζεται, μέσα από παράθεση ιστορικών γεγονότων, στην ταύτιση ισχύος και αλήθειας. Η δεύτερη οπτική είναι η οπτική της «ελευθερίας» που παρουσιάζεται στο δεύτερο μέρος της μελέτης και η λογική της συνοψίζεται στη διάζευξη της αλήθειας από αξιώσεις ισχύος. Οι δύο οπτικές πρέπει να θεωρηθούν ως συναπάρχουσες στο διάβα της ιστορίας, φανερώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αμφισημία των ιστορικών γεγονότων.
Προτελευταίο κείμενο του αφιερώματος είναι του Μ. Κωνσταντίνου, ο οποίος αποπειράται να απαντήσει στις αιτιάσεις διαφόρων, μεταξύ αυτών και των νεοπαγανιστών, ότι η Παλαιά Διαθήκη είναι «μυθολογία των Εβραίων». Ο συγγραφέας ανατέμνει το ζήτημα σε δύο σκέλη: σχέση χριστιανισμού και Παλαιάς Διαθήκης και σχέση Παλαιάς Διαθήκης με τις μυθολογίες άλλων λαών. Καθοδηγητικός μίτος της σκέψης του είναι ότι η ιστορία για τους βιβλικούς στοχαστές σημαίνει τη διαλεκτική των πρωτοβουλιών του Θεού και των απαντήσεων του ανθρώπου.
Το αφιέρωμα κλείνει με ένα κείμενο του Σ. Καραχάλια που αναφέρεται στην ιδεοληπτική και εξιδανικευτική πρόσληψη από τους νεοπαγανιστές του παραδείγματος του Ιουλιανού του Αποστάτη. Ο συγγραφέας με ιστορική εμβρίθεια μας παρουσιάζει μια λεπτομερής ανάλυση του πολιτικού και θρησκειοφιλοσοφικού εγχειρήματος του Ιουλιανού και απομυθοποιεί την εικόνα που έχει σχηματιστεί γι’ αυτόν σήμερα.
Το τεύχος συμπληρώνεται με ένα κείμενο ποιμαντικού και πατρικού λόγου του Μητροπολίτη Σηλυβρίας Αιμιλιανού. Στις τελευταίες σελίδες του τεύχους υπάρχουν οι μόνιμες στήλες του: Ορθόδοξος κόσμος, Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο. Στον Ορθόδοξο κόσμο υπάρχουν τρία κείμενα. Ένα μικρό του Ν. Μαργαρίτη, ένα του Ε. Κουμπαρέλη με θέμα την 8η γενική συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών και ένα κείμενο της Ε. Βουλγαράκη που σχολιάζει το βιβλίο του Κ. Παπαγιώργη για τον Ντοστογιέφσκι ( το κείμενο αυτό αποτελεί συνέχεια από το προηγούμενο τεύχος).