Σύναξη, Λογοτεχνία, τχ. 70 (1999), σσ. 130.
Το 70ο τέυχος της Σύναξης αφιερώνεται στην σχέση της λογοτεχνίας με την εκκλησιαστική ταυτότητα. Βασικό μέλημα είναι να αποτυπωθεί το πώς βλέπουν αυτήν την σχέση και άνθρωποι από τον χώρο της λογοτεχνίας και της λογοτεχνικής κριτικής. Γι’ αυτό τον λόγο εκτός από μεμονωμένα κείμενα η Σύναξη απευθύνεται σε λογοτέχνες που καλούνται να απαντήσουν σε μια σειρά ερωτημάτων.
Το εισαγωγικό κείμενο είναι του Ν. Ματσούκα και περιέχει κάποιες σκέψεις για την έννοια της δημιουργίας, ένα προβληματισμό για το τι ορίζεται ως πολιτισμός και μια παρουσίαση των κριτηρίων με τα οποία μπορούμε να αναγνωρίσουμε την αληθινή λογοτεχνία που μπορεί δυνητικά να μεταμορφώσει τον κόσμο πράττοντας χωρίς να το συνειδητοποιεί και εκκλησιολογικά.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Ν. Αρμάου, ο οποίος εξετάζει την έννοια της θρησκευτικότητας του λογοτεχνικού έργου μέσα από την οδό της λογοτεχνικής κριτικής. Ο συγγραφέας επιχειρεί να οριοθετήσει την έννοια της θρησκευτικότητας από την έννοια της πίστης με βάση την υπόθεση ότι αυτήν η οριοθέτηση παίρνει σάρκα και οστά τόσο στο ίδιο το λογοτεχνικό έργο όσο και στον τρόπο πρόσληψης αυτού από τους αναγνώστες και τους κριτικούς. Παραδείγματα λαμβάνονται από την νεοελληνική λογοτεχνία.
Το τρίτο κείμενο είναι του Σ. Γουνελά. Το κείμενο αυτό συγκρίνει την εμπειρία της ποίησης και την εμπειρία της αγιότητας προτείνοντας κάποια σημεία σύγκλισης. Τα σημεία αυτά είναι η μοναχικότητα, η παιδικότητα, η ακρότητα βιωτής, η υπομονή, η διάθεση κένωσης, η ταπείνωση, η θυσία και τελικώς η αγάπη.
Ο Δ. Κοσμόπουλος συμβάλλει στο αφιέρωμα με ένα κείμενο για την έννοια της ποίησης και για την σχέση αυτής με την αλήθεια. Χαρακτηρίζοντας την λεγόμενη «χριστιανική ποίηση» ως ιδεολογική κατάχρηση παρουσιάζει τα όρια της επιδιωκόμενης ταύτισης αλήθειας και ποίησης.
Το πέμπτο κείμενο του αφιερώματος ανήκει στον Π. Καλαϊτζίδη και θίγει το ζήτημα της σχέσης λογοτεχνίας και θεολογίας με δεδομένη την ανάδυση του ατομικού εαυτού στην νεωτερική λογοτεχνία. Επισημαίνεται η αυγουστίνεια ανακάλυψη του εσώτερου εαυτού, οι δυνατότητες για την αφήγηση που ανοίγει αυτή η ανακάλυψη, ενώ παρουσιάζεται και η έννοια της υποκειμενικότητας στη μοντέρνα λογοτεχνία. Βασικός στόχος όμως είναι να μπουν κάποια ερωτήματα για την κριτική της θεολογίας στη σημερινή λογοτεχνία, κριτική που πηγάζει από μια θεώρηση και μια επιθυμία προνεωτερικής ενότητας της τέχνης με την πίστη και το νόημα αυτής. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τα όρια και τις αδυναμίες αυτής της θεολογικής κριτικής μέσα από τα ερωτήματα που θέτει στο τέλος του κειμένου.
Το κείμενο με το οποίο συνεχίζεται το αφιέρωμα είναι ένα μελέτημα του Κ. Ζάχου με θέμα την έννοια της μεταφοράς. Στο μελέτημα αυτό αναλύεται η έννοια της μεταφοράς σε όλα τα πεδία με τα οποία αυτή σχετίζεται: γλωσσολογία, επιστημολογία, θεωρία της λογοτεχνίας, ψυχανάλυση, θεολογία. Ο συγγραφέας τονίζει την σημασία της μεταφοράς για την λειτουργία του ανθρώπινου λόγου και καταλήγει με το συμπέρασμα ότι η μεταφορά εκ της δομής της αφήνει την σύλληψη της ουσίας σε εκκρεμότητα, διασπά την οριστικότητα της κοινότυπης εμπειρίας και διανοίγει στο μυστήριο.
Το έβδομο κατά σειρά κείμενο του αφιερώματος είναι του Β. Αργυριάδη. Ο συντάκτης του κειμένου επιθυμεί να φανερώσει τρόπους με τους οποίους η ποίηση μπορεί να συμβάλει στο έργο της θεολογίας. Αυτοί οι τρόποι φανερώνονται σε τρία χαρακτηριστικά του ποιητικού λόγου: στην προσέγγιση του βιώματος, στην αναζήτηση της καθολικότητας, στην αίσθηση της ενότητας και στην ενασχόληση με το σύνολο των πραγμάτων της καθημερινής ζωής.
Πέρα από το σώμα των κειμένων το αφιέρωμα περιλαμβάνει ένα απάνθισμα ποιημάτων των ποιητών: Α. Καλογερόπουλου, Π. Υφαντή, Κ. Χαραλαμπίδη, Π. Πάσχου, Ι. Φριλίγκου, Ν. Καρούζου. Ακόμη υπάρχει ένα δοκίμιο της Κ. Χιωτέλλη για την ποίηση του Ελευθέριου Μάινα και δύο ενότητες όπου η Σύναξη απευθύνει κάποια ερωτήματα σε έναν αριθμό λογοτεχνών σχετικά με την διαδικασία της γραπτής δημιουργίας και την διελκυνστίδα μεταξύ μορφής και περιεχομένου στο λογοτεχνικό έργο. Οι συγγραφείς που καλούνται να απαντήσουν είναι οι: Π. Λιαλιάτσης, μοναχός Μωυσής Αγιορείτης, Α. Κοσματόπουλος, Α. Μαρίνη, Ν. Χριστιανόπουλος, Π. Πάσχος, Θ. Βαλτινός, Μ. Πρατικάκης, Κ. Μαυρουδής, Γ. Αριστηνός.
Στη συνέχεια του τεύχους ο π. Κ. Στρατηγόπουλος, ο Χ. Γιανναράς και ο Γ.Φίλιας καλούνται να σχολιάσουν μία εγκύκλιο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών σχετικά με την καθιέρωση δεύτερης κυριακάτικης Θ. Λειτουργίας. Ο Ι. Καραβιδόπουλος με κείμενο του ενημερώνει τους αναγνώστες της Σύναξης για τις εργασίες της τέταρτης συνάντησης επιστημονικού διαλόγου μεταξύ Ορθοδοξίας και Ιουδαϊσμού που έλαβε χώρα στην Ιερουσαλήμ στις 13 με 16 Δεκεμβρίου το 1998. Ο διάκονος Ε. Λαμπρυνιάδης περιγράφει και καταθέτει τα συμπεράσματα του για την όγδοη Γενική Συνέλευση του Παγκοσμίου Συμβουλίου των Εκκλησιών στο Χαράρε και για την ιστορική Διορθόδοξη Συνάντηση της Θεσσαλονίκης που προηγήθηκε τον Μάιο του 1998.
Το τέυχος κλείνει με ένα μικρό κείμενο του Δ. Γκαλημανά, τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες και Το Βιβλίο, με μια καταγραφή των βιβλίων που έλαβε το περιοδικό το προηγούμενο διάστημα και τέλος ένα μικρό σημείωμα της Σύναξης για την τύχη του νέου βιβλίου Θρησκευτικών της Α΄ Λυκείου.