Σύναξη, Λειτουργική αναγέννηση:ανάγκη η πολυτέλεια;, τχ. 71 (1999), σσ. 128.
Το 71ο τεύχος της Σύναξης περιλαμβάνει κείμενα και συζητήσεις που αποτελούν μέρος όσων πραγματοποιήθηκαν στη συνάντηση-θεολογικό εργαστήρι που διοργάνωσε το περιοδικό στο διήμερο Παρασκευή 5 και Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 1999. Γενικό θέμα της συνάντησης ήταν το αίτημα της Λειτουργικής Ανανέωσης. Η διάρθρωση της ύλης του τεύχους ακολουθεί την διάρθρωση των εργασιών της συνάντησης.
Η πρώτη ενότητα αναφέρεται στην διελκυνστίδα μεταξύ Συμβολισμού και Ρεαλισμού στη Λατρεία και περιλαμβάνει δύο εισηγήσεις και μια συζήτηση έπειτα επί των εισηγήσεων.
Η πρώτη εισήγηση είναι του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη. Κεντρική έννοια στην εισήγηση είναι η έννοια του συμβόλου. Έχοντας να αντιμετωπίσουμε τη Σκύλλα της μαγείας και τη Χάρυβδη του ορθολογισμού στη σημερινή εποχή, η σωστή κατανόηση της έννοιας του συμβόλου στην ορθόδοξη λατρεία αποτελεί διέξοδο προς την αλήθεια της πίστεως. Ο εισηγητής συνδέει την έννοια του συμβόλου με την έννοια της προσωπικής ελευθερίας και υπόστασης και την έννοια του ιστορικού γεγονότος. Εισάγει και εξηγεί την διάκριση μεταξύ τυπολογικού και εικονολογικού συμβολισμού, αναλύει την έννοια της εικόνας και καταλήγει σε μερικά συμπεράσματα για την σημερινή κατάσταση με έγνοια να αναδείξει τελικά την σπουδαιότητα της εικονικής οντολογίας για τη λατρεία και την πίστη μας.
Η δεύτερη εισήγηση είναι του ιερέα Π. Κουμαριανού και έχει ως θέμα τη μεταβολή της κατανόησης της Θείας Λειτουργίας από πράξη Κοινωνίας των Πιστών μεταξύ τους και με τον Θεό σε ένα είδος δράματος όπου οι πιστοί παρακολουθούν μια αναπαράσταση της ζωής του Χριστού επιτελούμενη από τον κλήρο. Οι διαφορετικοί τρόποι κατανόησης αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικές περιόδους της εκκλησιαστικής ιστορίας, προ της εικονομαχίας και από την εικονομαχία μέχρι και σήμερα.Την μεταβολή αυτή του εσχατολογικού και κοινωνικού χαρακτήρα της Λειτουργίας σε έναν αναπαραστατικό συμβολισμό του παρελθόντος ο συγγραφέας το καταδεικνύει δειγματοληπτικά σε κάποιες περιπτώσεις όπως η προετοιμασία των Τιμίων Δώρων και η Πρόθεση, η είσοδος της Λειτουργίας και η μικρά Είσοδος, το σύνθρονο, η μεγάλη Είσοδος, οι ευχές της Αναφοράς, οι ευχές της Θείας Μεταλήψεως κ.α.
Στην συζήτηση που ακολουθεί λαμβάνουν μέρος εκτός από τους δύο εισηγητές, ο Χ. Γιανναράς, ο Π. Βασιλειάδης, ο π. Κ. Καραισαριδης, ο Α. Παπαμιχαλόπουλος, ο Ν. Κουραμπής και ο Θ. Παπαθανασίου.
Η δεύτερη ενότητα έχει ως θέμα το Ενοριακό Τυπικό και τη δυνατή συμβολή του στο αίτημα ζωντανέματος της ενορίας. Και σε αυτήν την ενότητα περιλαμβάνονται δύο εισηγήσεις και η συζήτηση που ακολούθησε.
Πρώτη εισήγηση είναι η εισήγηση του π. Α. Πινακούλα ο οποίος αναφέρεται στο θέμα του ενοριακού τυπικού και των κριτηρίων για την αναθεώρηση και την αληθινή ανανέωση αυτού. Ο εισηγητής παρουσιάζει την διαμόρφωση των δύο βασικών ειδών τυπικού, του μοναστηριακού και του κοσμικού-ασματικού τυπικού δείχνοντας ότι μέσα στην ιστορία αυτής της διαμόρφωσης παίζουν ρόλο κυρίως ανθρωπολογικοί και πολιτισμικοί παράγοντες. Ένας τέτοιος παράγοντας στη σημερινή εποχή κατά τον συγγραφέα είναι το αίτημα της συμμετοχής και της ισότητας. Με αυτό τον παράγοντα υπόψιν του ο εισηγητής καταλήγει σε κάποιες προτάσεις.
Στην δεύτερη εισήγηση ο Δ. Μπαλαγεώργος αναλύει και περιγράφει με περισσότερες ιστορικές λεπτομέρειες την εξέλιξη από το ασματικό στο μοναστικό τυπικό. Επίκεντρο της εισήγησης του είναι κυρίως η διαφορετική πρακτική ως προς την ψαλμωδία στα δύο τυπικά. Ο εισηγητής αναλύει με σαφήνεια τις διαφορές και προσπαθεί να ερμηνεύσει και τους λόγους αυτής της μεταβολής.
Τις δύο εισηγήσεις ακολουθεί συζήτηση που λαμβάνουν μέρος ο Π. Βασιλειάδης, ο Δ. Μόσχος, ο π. Α. Πινακούλας, ο π. Θ. Κουμαριανός, ο Π. Καλαϊτζίδης, ο π. Π. Κουμαριανός, ο Γ. Στάθης, ο Γ. Φίλιας, ο π. Κ. Καραϊσαρίδης, ο Χ. Γιανναράς, ο Γ. Παπαδόπουλος και ο Θ. Παπαθανασίου.
Στην τρίτη και τελευταία ενότητα περιέχονται δύο εισηγήσεις και μια συζήτηση με θέμα την ακολουθία του γάμου.
Στην πρώτη εισήγηση ο Δ. Μαυρόπουλος πρώτα επιχειρεί μια αναδρομική επισκόπηση της ιστορίας της ιερολογίας του γάμου και του λειτουργικού τυπικού των «Ακολουθιών Γάμου». Έπειτα στο δεύτερο μέρος της εισήγησης αποπειράται να παρουσιάσει μια νέα ακολουθία γάμου που δημοσιεύθηκε το 1998 με τίτλο «Νέα Εκκλησιαστική Ακολουθία του Γάμου» από ανώνυμο συγγραφέα.
Η δεύτερη εισήγηση ανήκει στον π. Κ. Καραϊσαρίδη. Ο εισηγητής προτείνει ορισμένες τροποποιήσεις και προσθήκες στην ήδη υπάρχουσα ακολουθία του γάμου παρουσιάζοντας παράλληλα τα καθημερινά ποιμαντικά προβλήματα σε σχέση με τους μελλοντικούς νεόνυμφους, στα οποία καλούνται να αντεπεξέλθουν οι ιερείς σήμερα.
Στην συζήτηση που ακολουθεί λαμβάνουν μέρος ο Ν. Κουραμπής, ο Γ. Παπαδόπουλος, ο π. Β. Θερμός, ο Δ. Μαυρόπουλος, ο Τ. Ζαννής, ο Π. Βασιλειάδης, ο π. Κ. Καραϊσαρίδης, ο Π. Βασιλειάδης, ο Γ. Φίλιας, ο Χ. Γιανναράς, ο π. Σ. Γκουτζίνης, ο Π. Καλαϊτζίδης, η Κ. Χιωτέλλη, ο π. Α. Πινακούλας.
Το τεύχος ολοκληρώνεται πρώτον με τις μόνιμες στήλες του: Ορθόδοξος Κόσμος, Διάλογος με τους αναγνώστες, Το Βιβλίο και Βιβλία που λάβαμε ( η τελευταία στήλη είναι μια καταγραφή των βιβλίων που έλαβε στα γραφεία της η Σύναξη, ενώ η προτελευταία είναι μια στήλη που περιλαμβάνει κριτικές βιβλιοπαρουσιάσεις ). Δεύτερον με μια επιλογή ελληνικής βιβλιογραφίας σε θέματα εισαγωγής στην Ορθόδοξη λατρεία που συνέταξε ο Γ. Φίλιας. Και τρίτον επαναφέρονται σε αυτό το τεύχος η στήλη Σελίδες Διδαχής που απευθύνεται σε θεολόγους καθηγητές με σκοπό να τους βοηθήσουν στην διδακτική και παιδαγωγική διαδικασία. Σε αυτό το τεύχος η στήλη περιλαμβάνει ένα κείμενο του Θ. Παπαθανασίου με κάποιες προτάσεις για τη διδακτική πράξη των Θρησκευτικών και ένα κείμενο του Α. Βαλλιανάτου με θέμα μελέτης την χρήση εικόνων στο μάθημα των Θρησκευτικών.