Σύναξη, Εκκλησία και έθνος, δεσμοί και δεσμά, τχ. 79 (2001), σσ. 130.
Το 79ο τεύχος της Σύναξης περιλαμβάνει ένα σημαντικό αφιέρωμα στη σχέση μεταξύ της Εκκλησίας και του Έθνους, σχέση που προσεγγίζεται από ένα θεολογικό προβληματισμό ευαίσθητο ως προς τις ιστορικές και κοινωνιολογικές διαστάσεις αυτής της σχέσης. Το αφιέρωμα συγκροτείται από μια συζήτηση και από έξι ξεχωριστές μελέτες.
Στην συζήτηση λαμβάνουν μέρος οι Χ. Γιανναράς, Σ. Ζουμπουλάκης, Π. Κιτρομηλίδης, Ν. Κοκοσαλάκης, Α. Μανιτάκης και Π. Νικολόπουλος. Στις πρώτες παρεμβάσεις των συζητητών γίνεται αντικείμενο συζήτησης η εμφάνιση των εθνικών Εκκλησιών κατά τον 19ο αιώνα και μπαίνουν ερωτήματα για το κατά πόσο αυτή η εξέλιξη σημαίνει άνοδο του εθνικισμού στον λόγο και την πρακτική της Εκκλησίας. Στη συνέχεια μπαίνει το ζήτημα του ρόλου της εκκλησίας στην σημερινή κρατικο-εθνική συγκρότηση και ιδιαίτερα όλοι οι συζητητές καταθέτουν την άποψη τους για την θέση της Εκκλησίας στον δημόσιο πολιτικό χώρο σήμερα και γενικότερα για το ρόλο της στη ζωή των σημερινών εκκοσμικευμένων κοινωνιών.
Το πρώτο μελέτημα είναι του π. Α. Πινακούλα. Θέμα του είναι η σχέση Εκκλησία και έθνους όπως αυτή αποτυπώνεται στην μεταστροφή από την ιστορία της σωτηρίας στην ιστορία του ελληνισμού. Ο συγγραφέας περιγράφει αυτήν την μεταστροφή εξετάζοντας αλλαγές εννοιών όπως γένος, έθνος, λαός και το συνδυασμό του προφητικού χιλιασμού με την νεοελληνική εθνική ιδεολογία. Ιδανικό πεδίο μελέτης αυτού του συνδυασμού αποτελεί το έργο του Παπαρηγόπουλου η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους.
Το επόμενο μελέτημα είναι του Π.Καλαϊτζίδη και αναφέρεται στο πειρασμό του μεσσιανισμού μέσα από μια ανάλυση του κινήματος των Ιουδαίων ζηλωτών. Η ιστορική αναφορά σε αυτό το παράδειγμα του μεσσιανισμού κατ’ αναλογία ανακαλύπτεται στην αλλοίωση της ταυτότητας και της αυτοσυνειδησίας της Εκκλησίας όταν αυτή περιορίζει την αποστολή της «στην πραγματοποίηση των πεπρωμένων της φυλής και του έθνους». Αυτήν την αλλοίωση αναλύει ο συγγραφέας στο δεύτερο μισό της μελέτης του.
Το τρίτο κατά σειρά μελέτημα είναι του Β. Φίλια που εξετάζει την έννοια του έθνους, της ύπαρξης ή της κατασκευής αυτού μέσα από το δίπολο πατριωτισμός και εθνικισμός και μέσα από το δίπολο εθνικό και υπερεθνικό.
Στην μελέτη του ο π. Β. Θερμός προσπαθεί να αποκαλύψει τις παραμέτρους του εγκλωβισμού της εκκλησιαστικής συνείδησης στον εθνικισμό και τη μη δυνατότητα αυτής να συσχετιστεί και να μεταμορφώσει τα δεδομένα της σημερινής κοινωνίας. Η πρόταση του συγγραφέα συνίσταται στην μετάβαση του προβληματισμού από το έθνος στην κοινωνία των πολιτών που θα επιτρέψει και μία εντελώς διαφορετική στάση του εκκλησιαστικού σκεπτικού απέναντι στα προϊόντα της νεωτερικότητας.
Η τελευταία μελέτη του αφιερώματος είναι του Δ. Αρκάδα. Το θέμα του είναι η ανάγνωση της Εκκλησίας με πολιτικούς όρους και η συγκρότηση μιας πολιτικής εκκλησιολογίας μέσα από ερωτήματα για το πως ερμηνεύει η Εκκλησία την ύπαρξη της εξουσίας, εάν η Εκκλησία είναι εξουσία ποια είναι η φύση της ως εξουσία και ποιες περιοχές της εκκλησιαστικής ζωής μπορούν να γίνουν φορείς και μοχλοί μιας πολιτικής παρέμβασης.
Στην μόνιμη στήλη του περιοδικού Ορθόδοξος Κόσμος υπάρχουν τρία μικρά κείμενα με διαφορετική θεματική. Ακόμη υπάρχουν και οι μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες και Το Βιβλίο.
Τέλος, στο συγκεκριμένο τεύχος υπάρχει και η στήλη του περιοδικού Αναγνώσεις. Αντικείμενο κριτικής ανάγνωσης είναι το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου Ο καημός του ενός. Τρία κείμενα συμβάλουν σε αυτήν την κριτική ανάγνωση. Το πρώτο είναι του Δ. Μόσχου ο οποίος αναδεικνύει τις αντιφάσεις του βιβλίου του Ράμφου τόσο μεθοδολογικά όσο και στην ιστορική πραγμάτευση που χρησιμοποιεί. Oπ. Ν. Λουδοβίκος χαρακτηρίζει το εγχείρημα του Ράμφου ως νεοεγελειανό που οδηγεί σε μια ιδεολογική απόρριψη της Ορθοδοξίας και ασκεί έντονη κριτική. Τέλος ο Γ. Καστρινάκης διαβάζει το βιβλίο μέσα από το ερώτημα της αυτοσυνειδησίας και τι επιφυλάσσει ως απάντηση στο ερώτημα αυτό η σκέψη του Ράμφου.