Σύναξη, Υμνολογία και Μουσική-Ναοδομία και Θεολογία. Ένα σταυροδρόμι, τχ. 81(2002), σσ. 127.
Το 81ο τεύχος της Σύναξης αποτελείται από κείμενα που συμβάλλουν στη συζήτηση διαφορετικών παραμέτρων της εκκλησιαστικής ζωής. Είναι κείμενα για την υμνολογία, την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, την πατερική θεολογία, την ιστορία της χριστιανικής ιεραποστολής.
Τα δύο πρώτα κείμενα εξετάζουν το ζήτημα της εκκλησιαστικής υμνογραφίας. Ο Μητροπολίτης Σηλυβρίας Αιμιλιανός θίγει το θέμα της ομηρίας της εκκλησιαστικής υμνολογίας από τη βυζαντινή μουσική, όταν το μέλος επισκιάζει το ψαλλόμενο και το καταντά απρόσιτο και ακατάληπτο. Το κείμενο αποδεικνύει την ύπαρξη του προβλήματος μέσα από παραδείγματα από την καθημερινή εμπειρία των πιστών, καθώς και από αναφορές στην εκκλησιαστική ιστορία και στην ασκητική και Πατερική γραμματεία. Ο Μητροπολίτης με σπουδή και ποιμαντική αγωνία προσπαθεί ταυτόχρονα να αναδείξει τα εκκλησιαστικά κριτήρια για να είναι πραγματικά η υμνογραφία μέσο κατήχησης και διδαχής των πιστών που μετέχουν και με το νου και τη διάνοια τους στη λατρεία της Εκκλησίας. Το δεύτερο κείμενο είναι του Α. Καλογερόπουλου και αναφέρεται στην διαμάχη που έλαβε χώρα κατά τον 19ο αιώνα για την μεταρρύθμιση της ελληνικής εκκλησιαστικής μουσικής μέσω της εισαγωγής της τετραφωνίας. Ο συγγραφέας παρουσιάζει με επιμέλεια και ιστορική επάρκεια τα επιχειρήματα και των υποστηρικτών και των ενάντιων της μεταρρύθμισης.
Το τρίτο κατά σειρά κείμενο του τεύχους έχει ως θέμα του τη ναοδομία και το έχει συγγράψει ο Ι. Ροηλίδης. Ο συγγραφέας κατακεραυνώνει την πρακτική του μορφοκρατικού μιμητισμού στην σύγχρονη ναοδομία που οδηγεί αναπόφευκτα το εκκλησιαστικό σώμα στο ψέμα: στον διχασμό ουσίας και μορφής, λόγου και πράξης, εσωτερικού και εξωτερικού. Γι’ αυτό το λόγο θεωρεί επιτακτική την ανάγκη να ανοίξει μια μεγάλη θεολογική συζήτηση για τη θέση της εκκλησιαστικής παράδοσης στην καθημερινή πρακτική όχι μόνο της ναοδομίας αλλά και σύνολης της εκκλησιαστικής ζωής.
Το επόμενο κείμενο είναι της Ε. Θεόκριτοφ η οποία διαλέγεται μέσω του κείμενου της με τις θέσεις που είχε αναπτύξει ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης στο άρθρο του «Συμβολισμός και Ρεαλισμός στην Ορθόδοξη Λατρεία», άρθρο που δημοσιεύθηκε στο τεύχος 71(1999) της Σύναξης. Η συγγραφέας θέλει να δείξει ότι η σχέση ανάμεσα στις φυσικές ιδιότητες και τον λειτουργικό συμβολισμό είναι συνθετότερες από ότι ισχυρίζεται ο Μητροπολίτης Ιωάννης ο οποίος αποδέχεται μόνο την έννοια του τυπολογικού ή εικονικού συμβολισμού.
Ο Σ. Γιαγκάζογλου στην μελέτη του για τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά καταδεικνύει το πως συλλαμβάνει στην θεολογία του ο Παλαμάς τη σχέση Μυστηρίων και χαρισματικής ζωής και πως σε αντίθεση με τις ερμηνείες μιας σειράς σύγχρονων θεολόγων δεν υπάρχει καμιά απόσταση της χριστολογίας και της Πνευματολογίας στην θεολογική διδασκαλία του.
Η έκτη κατά σειρά μελέτη του τεύχους αναφέρεται στις τύχες του έργου Ασκητικοί Λόγοι του Αββά Ισαάκ του Σύρου στην ελληνική γλώσσα. Τη μελέτη την έχει γράψει ο Μ. Πιράρ ο οποίος έχει αναλάβει την αποκατάσταση και την κριτική έκδοση του ελληνικού κειμένου.
Το τελευταίο μελέτημα του κύριου σώματος του τεύχους ανήκει στον Α. Σμυρναίο. Θέμα του είναι η ιεραποστολική δράση του αμερικανού προτεστάντη JohnHill στην Αθήνα κατά τον 19ο αιώνα. Μέσα από το πρίσμα του γενικότερου ιεραποστολικού- προτεσταντικού κινήματος του 19ου αιώνα ο Σμυρναίος παρουσιάζει την ιδιόμορφη ιεραποστολική προσέγγιση που είχε ο Hill της ελληνικής πραγματικότητας και της ελληνικής ορθοδόξου Εκκλησίας. Προσέγγιση που προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα και στάσεις τόσο στην ελληνική κοινωνία όσο και στους προτεσταντικούς ιεραποστολικούς κύκλους της Αμερικής.
Το τεύχος ολοκληρώνεται με μικρά κείμενα με ποικίλο περιεχόμενο που περιλαμβάνονται στην στήλη Ορθόδοξος Κόσμος και με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο.