Νικολάι Μπερντιάεφ, μτφρ. Ε. Δ. Νιάνιος, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, χ. χρ., σσ. 269.

Στην εισαγωγή του βιβλίου, με τίτλο «Η θρησκευτική ιδέα του ρωσικού κράτους», ο Μπερντιάεφ ισχυρίζεται πως ο ρωσικός κομμουνισμός έχει εθνικές ρίζες και εξ αυτού του γεγονότος δεν αρκεί για την κατανόησή του μόνο η γνώση του μαρξισμού. Η ρωσική ψυχή είναι διαμορφωμένη και σφραγισμένη από την ορθόδοξη Εκκλησία. Περιγράφει συνοπτικά την ανάπτυξη της αντιλήψεως για την Μόσχα ως Τρίτη Ρώμη, το εκκλησιαστικό σχίσμα των Παλαιοπίστων στα μέσα του 17^ου αι., τη μεταρρύθμιση του Μεγάλου Πέτρου και την διάσπαση των δεσμών κρατικής διοίκησης-ιντελιγκέντσιας και λαού.

            Στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται ο χαρακτήρας της ρωσικής ιντελιγκέντσιας, οι επιδράσεις από τον γερμανικό ρομαντισμό και ιδεαλισμό, το πρόβλημα του ανήκειν στην Ανατολή ή στην Δύση και οι Σλαβόφιλοι. Στη συνέχεια, στο δεύτερο κεφάλαιο, προσεγγίζεται ο ρωσικός μηδενισμός και σοσιαλισμός και προσωπικότητες όπως ο Μπιελίνσκι, ο Ντομπρολιούμπωφ, ο Τσερνιτσέφσκι και ο Πισάρεφ. Το τρίτο κεφάλαιο αφιερώνεται στον ρωσικό λαϊκισμό και αναρχισμό και στις ιδέες των Νετσάεφ, Ντζερζίνσκι, Μπακούνιν, Λαβρώφ, Μιχαηλόφσκι, Τκάτσεφ, Πλεχάνωφ και Γελιάμπωφ. Αντικείμενο του τετάρτου κεφαλαίου αποτελεί η ρωσική λογοτεχνία του 19^ου αι., της οποίας καταδεικνύεται ο προφητικός χαρακτήρας στο έργο των Πούσκιν, Κομιακώφ, Γκογκόλ, Μπλοκ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόη, Λεόντιεφ, Σολόβιεφ και Φεντόρωφ.

            Στο πέμπτο κεφάλαιο τυγχάνουν διαπραγμάτευσης οι ιδιόμορφες σχέσεις του ρωσικού μαρξισμού με τον κλασικό μαρξισμό, καθώς και τα ποικίλα ρεύματα που διαμορφώθηκαν εντός του ρωσικού μαρξισμού. Ακολουθεί, στο έκτο κεφάλαιο, μια διεισδυτική και κριτική προσέγγιση στον ρωσικό κομμουνισμό και την Οκτωβριανή Επανάσταση, ιδιαίτερα στην προσωπικότητα και το έργο του Λένιν.

            Το καταληκτήριο κεφάλαιο του βιβλίου τιτλοφορείται «Κομμουνισμός και Χριστιανισμός». Εδώ ο Μπερντιάεφ ισχυρίζεται πως ο κομμουνισμός αντιτίθεται σε κάθε θρησκεία, καθώς ο ίδιος αντιπροσωπεύει μια θρησκεία. Εξετάζει κριτικά τις αντιθρησκευτικές αντιλήψεις από τον Μαρξ ως τον Λένιν και τις αιτίες των θρησκευτικών διώξεων του Σοβιετικού καθεστώτος. Κατηγορεί τα ιστορικά λάθη της Εκκλησίας ως αιτίες της επιτυχίας του κομμουνισμού, στον οποίο διαπιστώνει ιουδαιοχριστιανικές ρίζες όσον αφορά στο κήρυγμά του για κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Χριστιανισμός κατά τον Μπερντιάεφ αντιτάσσεται τόσο στον αστικό καπιταλισμό όσο και στον άθεο κομμουνισμό, αλλά οφείλει να μην χάνει την κοινωνική διάστασή του. Διακηρύττει πως ο αγώνας για το ψωμί των άλλων (κοινωνική δικαιοσύνη) είναι πνευματικό και θρησκευτικό πρόβλημα.