~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Νικολάου Μπερδιάγιεφ, μτφρ.-εισαγωγή-σχόλια Πρόδρομου Π. Αντωνιάδη, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, 1971, 279 σσ..

Του παρόντος βιβλίου προτάσσεται πρόλογος, κάποια βιογραφικά για τον Μπερδιάγιεφ και εισαγωγικά σχόλια του μεταφραστή, καθώς και πρόλογος του ίδιου του συγγραφέως. Στο πρώτο κεφάλαιο ο Μπερδιάγιεφ διαπιστώνει την ταυτόχρονη κρίση του μη χριστιανικού και του χριστιανικού κόσμου και την ανάγκη μιας κριτικής της χριστιανικής αποκαλύψεως κατ’ αντιστοιχίαν της κριτικής του καθαρού λόγου του Καντ. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναπτύσσεται η διαλεκτική θείου και ανθρώπινου, όπως διαμορφώθηκε στην γερμανική σκέψη (Λούθηρος, Μυστικοί, Ιδεαλισμός κ.α.), καθώς επίσης και η σημασία της ιδιόμορφης περίπτωσης του Νίτσε. Εισηγείται ακόμη μια δυναμική κατανόηση περί Θεού στη διαλεκτική διδασκαλία περί Αγίας Τριάδος.

            Στην φυσική και αναγκαία κίνηση και εξέλιξη του κόσμου αντιπαραθέτει την πνευματική αναδημιουργία ως συνέργεια Θεού και ανθρώπου στην προοπτική μιας νέας εποχής του Πνεύματος και της Αποκαλύψεως. Στις επόμενες δύο ενότητες προσεγγίζει υπαρξιακά και θεολογικά τον φόβο-αγωνία και τον πόνο-οδύνη και διατυπώνει το μότο «πάσχω άρα υπάρχω». Εκτενείς είναι οι αναλύσεις του έκτου κεφαλαίου για το κακό, το οποίο υπερβαίνεται στην προοπτική του Θεανθρώπου Χριστού, στην ανάσταση της ζωής και τη μεταμόρφωση του κόσμου. Εδώ διατυπώνει επίσης την άποψή του για μια αδημιούργητη ελευθερία και αρνείται την ιδέα της κολάσεως. Στο έβδομο κεφάλαιο εκθέτει το πρόβλημα του πολέμου ως μεταφυσικό και στο όγδοο εντοπίζει το ανθρώπινο στην ομοίωση με τον Θεό, στην θεανθρωπότητα όπου ενώνεται η ελευθερία και η χάρις και φανερώνεται το ανθρώπινο πρόσωπο.

            Η πνευματικότητα και δη η χριστιανική τέτοια αναδεικνύεται ως αγώνας του ανθρώπινου προσώπου, ως ελευθερία και νόημα, ως αποδοχή του Πνεύματος. Το δέκατο κεφάλαιο αφιερώνεται στην ωραιότητα όχι μόνο ως αισθητική αλλά και ως μεταφυσική κατηγορία, ενώ το ενδέκατο με τίτλο «Αθανασία» περιέχει τον εσχατολογικά προβληματισμό του Μπερδιάγιεφ, ο οποίος συνεχίζεται και στο επόμενο κεφάλαιο, «Μεσσιανισμός και Ιστορία», όπου διατυπώνεται η άποψη πως η Βασιλεία του Θεού είναι εξωιστορική πραγματικότητα, σύμβολο της οποίας εντός της ιστορίας αποτελεί η Εκκλησία. Στο δέκατο τρίτο κεφάλαιο αναπτύσσεται εκτενέστερα η αντίληψή του για τη νέα Αποκάλυψη ως τη θρησκεία του Πνεύματος και στο τελευταίο κεφάλαιο διευκρινίζει πως η εποχή του τέλους, των εσχάτων θα είναι η εποχή μιας νέας δημιουργίας, θείας και ανθρώπινης.

Τι είναι η Εκκλησία, Σεμινάριον Θεολόγων Θεσσαλονίκης αρ. 3, (Ανάτυπον εκ του περιοδικού «Γρηγόριος ο Παλαμάς» τ. 606-607 έτους 1968), Θεσσαλονίκη 1968, 126 σσ..

            Ο 3ος τόμος του «Σεμιναρίου Θεολόγων Θεσσαλονίκης» περιέχει 7 εισηγήσεις που αναφέρονται στην Εκκλησία, στην φύση και την ουσία της, εξετάζοντας την από διάφορες πλευρές.

            Των εισηγήσεων προτάσσεται «Πρόλογος» του Σάββα Αγουρίδη που θίγει με συντομία τα ουσιαστικότερα προβλήματα με τα οποία καλείται να ασχοληθεί η σύγχρονη Εκκλησιολογία.

            Ο Δαμιανός Δόϊκος παρουσιάζει την Εκκλησία στην Π.Δ. ως πραγματικότητα και προεικονισμό. Η ανάλυση του θέματος λαμβάνει χώρα με την μέθοδο της συστηματικής διαπραγμάτευσης του σχετικού υλικού με τη διάρθρωσή του κάτω από μία ή περισσότερες βασικές θεολογικές αρχές. Παρουσιάζεται, λοιπόν, η Εκκλησία καθ’ αυτή στην Π. Δ., η δύναμή της με τα βασικά χαρακτηριστικά της, η σχέση της με τον Κόσμο και τέλος η δόξα της.

            Ο Ιωάννης Καραβιδόπουλος εξετάζει την φύση και την ουσία της Εκκλησίας όπως αυτή εμφανίζεται στην Κ.Δ.. Στο πρώτο μέρος της εισήγησης διερευνάται η ιστορική αφετηρία της Εκκλησίας και η σχέση του Ιησού με αυτήν· στο δεύτερο τα βασικά χαρακτηριστικά της Εκκλησίας όπως εμφανίζονται στην Κ.Δ., ιδιαίτερα μέσα από τις διάφορες εικόνες και χαρακτηρισμούς που συναντιόνται σε αυτήν.

            Ο π. Συμεών Κραγιόπουλος καταπιάνεται με το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ Αγίας Τριάδας και Εκκλησίας. Η διαπραγμάτευση του όλου θέματος πραγματοποιείται βάσει της καινοδιαθηκικής και πατερικής θεολογίας, καθώς και των απόψεων σύγχρονων θεολόγων. Ειδικότερα εξετάζονται τα θέματα η Εκκλησία στο σχέδιο του Θεού Πατέρα, ο Χριστός και η Εκκλησία, το Άγιο Πνεύμα και η Εκκλησία, η Αγία Τριάδα και η Εκκλησία.

            Ο π .Στυλιανός Χαρκιανάκις ασχολείται το τί είναι η συνείδηση της Εκκλησίας και το πώς εκφράζεται αυτή σε σχέση με την έννοια του αλάθητου της Εκκλησίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο διερευνάται από τη μία πλευρά ο τρόπος ύπαρξης του αλη-θινού φρονήματος της Εκκλησίας ως συνείδησής της και από την άλλη το πραγμα-τικό όργανο έκφρασης της τελευταίας παράλληλα με την λειτουργία του αλάθητου.

            Ο Πρόδρομος Ακανθόπουλος διερευνά την έννοια της Εκκλησίας σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες και τους επίσημους ερμηνευτές τους. Αρχικά εξετάζεται το τί καλείται Εκκλησία σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην έννοια της Εκκλησίας ως ομήγυρη πιστών, εκκλησιαστική σύναξη και τα όμοια. Αυτό αποτελεί αφετηρία για να εξεταστεί νομοκανονικά το ποια είναι τα μέλη που απαρτίζουν την Εκκλησία, ποιος ο σκοπός της και ποια τα μέσα για την επίτευξή του.

            Ο Κωνσταντίνος Παπουλίδης παρουσιάζει τις απόψεις Ρώσων θεολόγων του 19^ου αι. για την Εκκλησία, καθώς θεωρεί ότι η εκκλησιολογία αυτής της περιόδου τυγχάνει αντιπροσωπευτική της σύγχρονης ρωσικής θεολογικής σκέψης. Στο πλαίσιο αυτό διαπραγματεύεται την εκκλησιολογία του Μητροπολίτη Μόσχας Φιλάρετου, τις απόψεις της λεγόμενης Ιστορικής Σχολής, των σλαβόφιλων και της εκκλησιολογίας του “Sobornost”, την απήχηση στη Ρωσία της Α΄ Βατικανής Συνόδου και τέλος την λεγόμενη μυσταγωγική εκκλησιολογία.

            Το τελευταίο κείμενο του τόμου συντάσσεται από τον Νικόλαο Ματσούκα που δίνει μία συνοπτική εικόνα του εκκλησιολογικού προβλήματος, όπως διαμορφώθηκε με τις αποφάσεις του Π.Σ.Ε. στο Ν.Δελχί και το ConstitutiodogmaticadeEcclesia και το DecretumdeOecumenismo της Β΄ Βατικανής Συνόδου που αντανακλούν τις εκκλησιολογικές αλλαγές στον Προτεσταντισμό και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Βασιλειάδης Β. Πέτρος. Κριτική θεώρηση των σύγχρονων φιλολογικών και θεολογικών προβλημάτων της πηγής των Λογίων,Διατριβή επί διδακτορία, Αθήνα 1977, 167 σσ..

          Το παρόν έργο αποτελεί τη διδακτορική διατριβή του Π. Βασιλειάδη, Καθηγητή, σήμερα, της Κ.Δ. στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ.

            Η ύλη χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Προηγείται μια εισαγωγή, στην οποία εξιστορείται η μέχρι τότε κριτικοφιλολογική έρευνα σχετικά με την Πηγή των Λογίων, δίνονται οι απόψεις του συγγραφέα σχετικά με αυτή την έρευνα, ενώ στη συνέχεια γίνεται αναφορά στη σχέση του ιστορικού και ιδεολογικού υποβάθρου της Πηγής των Λογίων και της Πατερικής σκέψης. Τέλος παρουσιάζεται η μέθοδος και η διάταξη της παρούσας εργασίας.

            Στο πρώτο κεφάλαιο ο συγγραφέας ασχολείται με το κεφαλαιώδες πρόβλημα της ύπαρξης ή μη της Πηγής των Λογίων. Στο πλαίσιο αυτό αντιμετωπίζονται κριτικά ένα προς ένα τα διάφορα επιχειρήματα, τα οποία κατά καιρούς προβλήθηκαν για την αντίκρουση της θεωρίας στο σύνολό της. Στο τέλος του κεφαλαίου συνάγονται τα γενικότερα συμπεράσματα και εκτίθενται συγκεντρωτικά τα επιχειρήματα που συνηγορούν θετικά υπέρ της θεωρίας της Πηγής των Λογίων.

            Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται περαιτέρω κριτική εξέταση της Πηγής των Λογίων για την αντιμετώπιση των ειδικότερων προβλημάτων της φιλολογικής μορφής, της έκτασης, καθώς και της γένεσής της. Ειδικότερα εξετάζεται, εάν και κατά πόσο αυτή κυκλοφορούσε σε προφορική ή γραπτή μορφή, εάν αρχικά συντάχθηκε στην αραμαϊκή ή την ελληνική γλώσσα, και τέλος εάν αποτελεί ενιαίο κείμενο, κατά τη διάρκεια στην οποία χρησιμοποιήθηκε από τους συγγραφείς των κατά Ματθαιον και κατά Λουκάν Ευαγγελίων. Παράλληλα με τα προηγούμενα καταβάλλεται η προσπάθεια επίλυσης του ακανθώδους προβλήματος της ανασύστασης της Πηγής και προτείνεται από τον συγγραφέα μια βελτιωμένη μέθοδος ανασύστασης. Αυτή συνίσταται από επτά διαδικαστικούς κανόνες, οι οποίες καλύπτουν το σύνολο της μη Μάρκειας Συνοπτικής παράδοσης. Στη συνέχεια ερευνώνται οι συνθήκες γένεσης της Πηγής με την εξέταση των προβλημάτων του συγγραφέα, του τόπου και του χρόνου της συγγραφής της. Στο τέλος συνάγονται και τα συμπεράσματα του κεφαλαίου.

            Στο τρίτο και τελευταίο κεφάλαιο εκτίθενται συστηματικά οι διάφορες προτάσεις επί των θεολογικών χαρακτηριστικών της Πηγής, οι οποίες διατυπώθηκαν οι περισσότερες κατά το πρόσφατο παρελθόν. Οι προτάσεις αυτές αντιμετωπίζονται κριτικά από τον συγγραφέα. Επιπλέον εξετάζονται εκτενώς η εσχατολογία και η σοφιολογία της Πηγής. Στο τέλος συνάγονται και τα συμπεράσματα του κεφαλαίου.