~ Orthodox Theological Digital Library I.M.D. ~

Βασιλειάδης Β. Πέτρος (,Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος – Συνοδική Επιτροπή Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων, εκδ. Αποστολική Διακονία, Αθήνα 2005, 384 σσ..

Η παρούσα έκδοση περιέχει σύντομες θεολογικές αναλύσεις και προβληματισμούς για τις προοπτικές τους οικουμενικού διαλόγου. Αποτελεί καρπό συλλογικής προσπάθειας τριών φορέων: της Εκκλησίας της Ελλάδος, της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Οι εισηγήσεις ανακοινώθηκαν στο διεθνές επιστημονικό συμπόσιο που διοργάνωσε η Θεολογική Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου το 2003, με θέμα: «Ορθόδοξη θεολογία και οικουμενικός διάλογος: Προβλήματα και προοπτικές».

            Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος υπογραμμίζει τη στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας που επιδιώκει το θεολογικό διάλογο.

            Ο Ι. Ταρνανίδης αναφέρεται στη προσπάθεια των ακαδημαϊκών θεολόγων να συμβάλλουν στη προώθηση του διαλόγου που διεξάγει η Ορθόδοξη Εκκλησία.

            Ο Κ. Raiser αναφέρεται στη σπουδαιότητα της θεολογικής συμβολής των Ορθοδόξων στη ζωή και τις διαβουλεύσεις του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.

            Ο Γ. Λαιμόπουλος υπογραμμίζει την ανάγκη συνδρομής και συμπαράστασης των θεολογικών σχολών προκειμένου να παραμείνει ο διάλογος στο προσκήνιο.

            Οι επόμενες τρεις μελέτες, του Μητρ. Καλαβρύτων Αμβρόσιου, του ρώσου Επισκόπου Βιέννης Ιλαρίωνα και του Χ. Σταμούλη, αναφέρονται στις νέες προοπτικές της συμμετοχής των Ορθοδόξων στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών μετά τις προτάσεις της Ειδικής Επιτροπής για τη συμμετοχή των Ορθοδόξων στο Συμβούλιο.

            Η μελέτη του Ι. Κουρεμπελέ αναφέρεται στο κείμενο εργασίας του Τμήματος «Πίστη και Τάξη» του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών με θέμα «Η φύση και ο σκοπός της Εκκλησίας», τονίζοντας τη σημασία της επιστροφής του Συμβουλίου στη μελέτη σοβαρών εκκλησιολογικών θεμάτων.

            Η Ν. Παπαγεωργίου στη βάση των καινοδιαθηκικών προτύπων της Μάρθας και της Μαρίας ασχολείται με τη θέση και το ρόλο της γυναίκας στην Ορθόδοξη Εκκλησία εξετάζοντας το δίλημμα: υποτίμηση ή ισοτιμία; Τονίζει ότι στο θέμα αυτό θα πρέπει να ξαναβρεθεί η ισορροπία μεταξύ χαρισματικού και θεσμικού στοιχείου, έτσι ώστε οι γυναίκες πρώτα να αποκατασταθούν στη συνείδηση του εκκλησιαστικού σώματος και έπειτα να ασκήσουν όποιο ρόλο τους ταιριάζει.

Ο Ν. Ματσούκας εξετάζει το ακανθώδες ζήτημα της χειροτονίας των γυναικών, επισημαίνοντας κυρίως ότι η δισχιλιετής παράδοση της μη χειροτονίας των γυναικών δεν βρήκε ποτέ το αντίστοιχό της στην ανάπτυξη ή τη διατύπωση σχετικής θεολογικής ή δογματικής διδασκαλίας, και αποδεικνύοντας το σαθρό των σημερινών θεολογικών επιχειρημάτων που προσάγονται εναντίον της γυναικείας ιεροσύνης , και της γυναικείας φύσης πολύ συχνά.

Ο P. Bouteneff ασχολείται με το θέμα της κοινής προσευχής με χριστιανούς άλλων παραδόσεων επισημαίνοντας ότι η βάση πάνω στην οποία θεμελιώνεται η ορθόδοξη συμμετοχή σε τέτοιου είδους προσευχές σχετίζεται με την θεολογική/εκκλησιολογική αντίληψη για την ύπαρξη χριστιανικής πραγματικότητας και έξω από τα κανονικά όρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χωρίς αυτό να συνεπάγεται αποδοχή της γνωστής θεωρίας των κλάδων. Στη συνέχεια επισημαίνει και συζητά τα κανονικά, εκκλησιολογικά και πρακτικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη συμμετοχή των ορθοδόξων στην κοινή προσευχή.

Η AnnaMarieAagaard επικεντρώνει την προσοχή της σε κεντρικής σημασίας όψεις και πτυχές της κοινής προσευχής, επισημαίνοντας τις μεταβολές που επήλθαν με το πέρασμα από τη νεωτερικότητα στη μετανεωτερικότητα.

Στο θέμα της συμπροσευχής, αλλά από τη σκοπιά του κανονικού δικαίου, αναφέρεται και ο Θ. Γιάγκου στη δική του εισήγηση, προσκομίζοντας πατερικά χωρία που άλλα απαγορεύουν και άλλα επιτρέπουν την συμπροσευχή, αλλά και υπογραμμίζοντας την διακριτική και ευαίσθητη ποιμαντικά στάση που υιοθέτηση η Ορθόδοξη Εκκλησία στο ζήτημα αυτό.

Ο π. Εμμανουήλ Κλάψης στη δική του συμβολή συνδέει τον οικουμενικό διάλογο με την κοινωνική παρουσία της Εκκλησίας και τη μαρτυρία της εκκλησίας στην κοινωνία των πολιτών, ενώ ο Ι. Πέτρου αναλύει κριτικά, από τη σκοπιά του κοινωνικού αναλυτή τους λόγους που καθιστούν μη αποδοτική, σε πολλές περιπτώσεις, την παρέμβαση των Εκκλησιών-μελών του ΠΣΕ στη σύγχρονη κοινωνία.

Οι εισηγήσεις του Μητροπολίτη Διαμέττης AnbaBishoy και του καθηγητή Γεωργίου Μαρτζέλου αναφέρονται σε διάφορες όψεις του Διαλόγου μεταξύ Ορθοδόξων και Ανατολικών Ορθοδόξων Εκκλησιών, καθώς και σε ιστορικά, θεολογικά, ποιμαντικά και κανονικά ζητήματα στην πορεία προς την αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας.

Στο έργο, στις δυσκολίες, τα επιτεύγματα και τις προκλήσεις της Μεικτής Επιτροπής Θεολογικού Διαλόγου Καθολικής και Ορθοδόξου Εκκλησίας αναφέρεται το κείμενο του επισκόπου JohanBonny, ενώ για το ίδιο θέμα ο καθηγητής Π. Βασιλειάδης, μαζί με τα προβλήματα και τις προοπτικές, διευρύνει τη συζήτηση λαμβάνοντας υπόψη το δίπολο ευχαριστιακής και παγκόσμιας εκκλησιολογίας.

Σε Παράρτημα, στο τέλος του βιβλίου, περιέχονται α) το Τελικό κείμενο της Ειδικής Επιτροπής για τη συμμετοχή των Ορθοδόξων στο ΠΣΕ, β) το Κείμενο εργασία του Τμήματος «Πίστις και Τάξις» του ΠΣΕ για τη φύση και το σκοπό της Εκκλησίας, γ) κριτικό σχολιασμό του εν λόγω κειμένου, και δ) το επίσημο πρόγραμμα, το τελικό ανακοινωθέν και Επιστολή-έκκληση προς τους προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών Γεωργίας και Βουλγαρίας.

Γεώργιος Πατρώνος, Η θέωση του ανθρώπου. Υπό το φως των εσχατολογικών αντιλήψεων της Ορθόδοξης Θεολογίας,  Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 1995², σελ. 308.

            Αφορμή για την ειδική αυτή μελέτη, αποτέλεσε, σύμφωνα με το συγγραφέα, η μικρή αλλά συνοπτική εργασία του P.B. Bilaniukμε τίτλο TheMisteryofTheosis, όπου υπογραμμίζεται η αναγκαιότητα συσχέτισης του θέματος της θέωσης με την εσχατολογία, για μια ορθή κατανόηση της βιβλικής και πατερικής ανθρωπολογίας.

            Στην εισαγωγή του ο συγγραφέας ασχολείται συστηματικά με τη σημασία της θέωσης στον ελληνιστικό κόσμο, τον Πλατωνισμό, τον Στωικισμό, το Φίλωνα, το Qumran, τις ανατολικές θρησκείες, τη βιβλική ανατολική παράδοση και την πατερική διδασκαλία.

            Στο πρώτο κεφάλαιο ο Γεώργιος Πατρώνος αναζητά τη θεοκεντρικότητα της θέωσης καθώς και τα χριστοκεντρικά της στοιχεία, όπως αυτά απορρέουν από την πλούσια βιβλική και πατερική παράδοση.  

            Στο δεύτερο κεφάλαιο, αξιοποιώντας και πάλι τις πηγές, εκθέτει την πνευματολογική και εκκλησιολογική κατανόηση της θέωσης του ανθρώπου.

            Στο τρίτο κεφάλαιο επιχειρείται η οντολογική διερεύνηση της θέωσης και στο τέταρτο κεφάλαιο η σχέση θέωσης και ορθόδοξης πνευματικότητας. Για το συγγραφέα μέσα στο πλαίσιο της ορθόδοξης παράδοσης και πνευματικότητας επιτυγχάνεται η ουσιαστική θέωση όλου του ανθρώπου και όλης της δημιουργίας. Η θεώρηση δε της οργανικής και λειτουργικής σχέσης της ιστορίας και της εσχατολογίας μας απομακρύνει από τον κίνδυνο απολυτοποίησης της ιστορίας.

            Η εργασία κλείνει με επιλεγμένη βιβλιογραφία, πίνακα αγιογραφικών χωρίων και πίνακα ονομάτων και θεμάτων.

π. Ιωάννης Σκιαδαρέσης, Παύλειες Μελέτες Α΄, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πουρνάρα, 2005, σελ.221

            Το βιβλίο αποτελεί συλλογή έξι άρθρων, τα οποία αναφέρονται σε θεολογικά θέματα των Πράξεων και των επιστολών του απ. Παύλου.

            Η πρώτη μελέτη εξετάζει την παρουσία αναφορών στον απ. Παύλο στην Υμνο­­­λογία της Εκκλησίας.  Η μελέτη χωρίζεται σε δύο μέρη, μετά την εισαγωγή στο θέμα. Στο πρώτο εξετάζεται η προσωπικότητα, η ζωή και το έργο του Παύλου, όπως αυτά παραδίδονται μέσα από την υμνογραφία. Το δεύτερο, με βάση όσα προανα­φέρθηκαν, αφορά την παρουσία εγκωμιαστικών χαρακτηρισμών για τον Παύλο καθώς και τη στάση που οφείλει η εκκλησία και οι πιστοί να έχουν απέναντι σε αυτές τις αναφορές.

            Η δεύτερη μελέτη αποτελεί ερμηνευτικό σχόλιο στο Γαλ. 1,8.9, όπου σύμφωνα με το συγγραφέα, το ανάθεμα του Παύλου συνδέεται κι εκφράζει την αξίωση των συγγραφέων να θεωρούνται τα κείμενά τους στέρεα και απαραβίαστα, για το λόγο ότι εξέφραζαν την καινοδιαθηκική πραγματικότητα. Από την άλλη η από μέρους των κοινοτήτων ανταπόκριση στο αίτημα αυτό (Ιω. 21,24) μπορεί να εκτιμηθεί ως το πρώτο στάδιο στη διαδικασία ένταξης των βιβλίων αυτών στον Κανόνα.

            Η τρίτη μελέτη αποτελεί ερμηνευτικό σχόλιο στο Πρ. 20,7-12, μια από τις άμεσες αναφορές στην τέλεση της Ευχαριστίας, στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνει χώρα η Ανάσταση του νεανία Εύτυχου. Μετά την εισαγωγή και το κείμενο, ο συγγραφέας εξετάζει τη χειρόγραφη παράδοση, τη συνάφεια, τα επιμέρους προβλή­ματα της περικοπής, όπως π.χ. το χρόνο, το χώρο και το σκηνικό της σύναξης. Στη συνέχεια αναλύει το επεισό­διο με τον Εύτυχο και τη σχέση του με την ευχαριστιακή σύναξη και τέλος, την περικοπή σε σχέση με το θάνατο  μελών της πρώτης εκκλησίας.

            Η τέταρτη μελέτη ασχολείται με το λόγο του απ. Παύλου στους πρεσβύτερους της Εφέσου (Πράξεις 20, 17-38). Μετά τα εισαγωγικά ο συγγραφέας παρουσιάζει τη δομή, τη θεματολογία και το συσχετισμό του λόγου με το φιλολογικό είδος των Διαθηκών, στη συνέχεια αναφέρεται στην πατρότητα του λόγου και τα βαρύνοντα σημεία του και καταλήγει ότι ο λόγος έχει ιδιαίτερη σημασία για την Εκκλησία γιατί αποτελεί την τελευταία έκφραση αγωνίας για την πορεία της Εκκλησίας στη βασική καμπή της ιστορίας της, τη μετάβαση δηλ. από την αποστολική στη μεταποστολική πραγματικότητα.

            Η επόμενη ενότητα του βιβλίου αναλύει το θέμα της όρασης και ακοής στην ανθρωπολογία του Απ. Παύλου. Μετά την εισαγωγή, όπου παρουσιάζονται οι απόψεις  του απ. Παύλου για το σώμα και τη λειτουργία του καθώς και οι απόψεις φιλοσόφων και συγγραφέων της αρχαιότητας για τις δύο αισθήσεις, εξετάζονται οι μαρτυρίες του αποστόλου για την όραση και την ακοή στο πλαίσιο των ανθρωπίνων σχέσεων, στη σχέση ανθρώπου και κτίσης, και τέλος στη σχέση Θεού και ανθρώπου.

            Η τελευταία ενότητα αναφέρεται στην Β΄ προς Τιμόθεον επιστολή. Ο συγγραφέας θέτει το ερώτημα εάν πρόκειται για το κύκνειο άσμα και τη Διαθήκη του απ. Παύλου, ερώτημα που προσπαθεί να απαντήσει μέσα από την ανάλυση των επιμέρους αναφορών του κειμένου.